Εξειδικευμένες εξετάσεις
Η ανάπτυξη του εμβρύου μπορεί να ελέγχεται βήμα προς βήμα χάρη σε μια σειρά κλινικών εξετάσεων που κρατούν υπό έλεγχο την κατάσταση. Υπάρχουν επίσης ειδικοί έλεγχοι που συστήνονται μόνο σε περίπτωση ανάγκης.
Το υπερηχογράφημα
Αντιπροσωπεύει το ιδανικό εργαλείο ελέγχου για να παρακολουθείται συνεχώς η πορεία της εγκυμοσύνης. Είναι μια διαγνωστική τεχνική που χρησιμοποιεί τους υπέρηχους για να κάνει ορατά σε μια οθόνη τη θέση, το σχήμα και τις διαστάσεις του εμβρύου και του πλακούντα. Μπορεί να πραγματοποιηθεί σε διάφορες φάσεις της εγκυμοσύνης και οι ενδείξεις αλλάζουν ανάλογα με την εποχή στην οποία διεξάγεται.
Σε τι χρησιμεύει
Στο πρώτο τρίμηνο ενδείκνυται ιδιαίτερα για να καθορίσουμε με ακρίβεια την ύπαρξη της εγκυμοσύνης, να καταλάβουμε πότε ξεκίνησε, να διαπιστώσουμε τις εξωμήτριες κυήσεις ή και τις δίδυμες.
Στον πέμπτο μήνα χρειάζεται για να βλέπουμε που είναι ο πλακούντας και για να ανακαλύψουμε πιθανές ανατομικές δυσμορφίες στο έμβρυο.
Στον έβδομο μήνα χρειάζεται για να ελέγχουμε την πορεία της ανάπτυξης του εμβρύου, την κατάσταση διαφόρων οργάνων του και την ποσότητα του αμνιακού υγρού.
Στο τέλος της εγκυμοσύνης χρησιμοποιείται κυρίως για την επαλήθευση της θέσης και των διαστάσεων του παιδιού που πρόκειται να γεννηθεί.
Το υπερηχογράφημα πραγματοποιείται επίσης πριν την εξέταση για τροφοβλάστη του εμβρύου και την αμνιοπαρακέντηση ώστε να εισαχθεί η βελόνα στο πιο ασφαλές σημείο.
Πως γίνεται
Είναι μια πολύ απλή εξέταση η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί στο ιατρείο του γιατρού εφόσον διαθέτει τον απαραίτητο εξοπλισμό, σε κάποιο εξειδικευμένο κέντρο ή στο νοσοκομείο.
Υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνει το υπερηχογράφημα: στον πρώτο εισάγεται στον κόλπο μία κυλινδρική ράβδος (δεν προκαλεί κανένα πόνο), ενώ στο δεύτερο η ράβδος στηρίζεται απλώς στην κοιλιά. Στην αρχή της εγκυμοσύνης χρησιμοποιείται κυρίως ο πρώτος, διότι επιτρέπει να δούμε καλύτερα το έμβρυο παρόλο που είναι πολύ μικρό.
Εάν το υπερηχογράφημα πρέπει να γίνει με τη ράβδο στην κοιλιά, η γυναίκα ξαπλώνει σε ένα κρεβάτι με γυμνή την κοιλιά. Η κοιλιά αλείφεται με ένα τζελ, το οποίο διασφαλίζει την καλύτερη μετάδοση των υπερήχων. Μετά μια μικρή κυλινδρική ράβδος, που είναι συνδεδεμένη με την κατάλληλη συσκευή, τοποθετείται σε διάφορα σημεία της κοιλιάς ενώ ο γιατρός ελέγχει την εικόνα που παίρνει σιγά σιγά σχήμα στην οθόνη. Μπορείτε να του ζητήσετε να σας εξηγήσει τις εικόνες, έτσι ώστε να μπορέσετε να καταλάβετε αυτό που βλέπετε. Μερικές φορές, εφόσον το ζητήσετε, μπορείτε να πάρετε την εκτύπωση μιας από τις εικόνες του υπερηχογραφήματος, που στην ουσία αντιπροσωπεύει την πρώτη "φωτογραφία" του παιδιού που θα γεννηθεί ή ακόμα και το σύνολο των εικόνων που κατέγραψε το μηχάνημα σε dvd. Το υπερηχογράφημα στο σύνολο του διαρκεί μεταξύ 15 και 30 λεπτών.
Εξέταση με έγχρωμο Doppler
Είναι μια ανώδυνη εξέταση και παρέχει περαιτέρω στοιχεία για να εκτιμηθεί η καλή κατάσταση του εμβρύου. Πραγματοποιείται, όταν είναι απαραίτητο, κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού υπερηχογραφήματος. Ο γιατρός απλώς εξάγει από τον υπολογιστή ένα στοιχείο παραπάνω, για τη γυναίκα δεν αλλάζει τίποτα.
Σε τι χρησιμεύει
Η μέτρηση της ποσότητας της αλφαφετοπρωτεϊνης χρησιμεύει για την προγεννητική διάγνωση των κρανιακών και εγκεφαλικών δυσπλασιών ή των δυσμορφιών της σπονδυλικής στήλης. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται λίγο δεδομένης της διαγνωστικής αξιοπιστίας του υπερηχογραφήματος.
Η ποσότητα της αλφαφετοπρωτεϊνης
Η αλφαφετοπρωτεϊνη είναι μια ουσία που παράγεται από το ήπαρ και από τα κύτταρα του εντέρου του εμβρύου. Είναι παρούσα στο αίμα του εμβρύου, στο αμνιακό υγρό και στο αίμα της μητέρας όπου η ποσότητα της αυξάνεται συνεχώς έως την τριακοστή δεύτερη εβδομάδα οπότε και αρχίζει σταδιακά να μειώνεται.
Σε τι χρησιμεύει
Η μέτρηση της ποσότητας της αφλαφετοπρωτεϊνης χρησιμεύει για την προγεννητική διάγνωση των κρανιακών και εγκεφαλικών δυσπλασιών ή των δυσμορφιών της σπονδυλικής στήλης. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται λίγο δεδομένης της διαγνωστικής αξιοπιστίας του υπερηχογραφήματος.
Πως γίνεται
Είναι μια απλή εξέταση αίματος: η λήψη θα πρέπει να γίνει περίπου στην δέκατη έκτη εβδομάδα, αργότερα δεν έχει πια νόημα.
Μπορεί επίσης να διεξαχθεί και στο αμνιακό υγρό, σε περίπτωση που πρόκειται για αμνιοπαρακέντηση.
Το tri-test ή alpha-test
Είναι μια απλή εξέταση αίματος, που πραγματοποιείται στη δέκατη έκτη εβδομάδα, στην οποία μετρούνται τρεις ορμόνες: η βήτα χοριακή γοναδοτροπίνη (Beta GGH), η οιστριόλη και αλφαφετοπρωτεϊνη.
Σε τι χρησιμεύει
Βοηθά στο να διαπιστώσουμε εάν το παιδί έχει πολλές πιθανότητες να είναι επηρεασμένο από το σύνδρομο Down (άλλα όχι άλλες χρωμοσωμικές ασθένειες). Η εξέταση δεν διαγιγνώσκει με βεβαιότητα την ασθένεια, απλώς καθιστά μεγαλύτερη ή μικρότερη την πιθανότητα να είναι παρούσα στο έμβρυο. Εάν αυτή η πιθανότητα προκύπτει μεγάλη (κίνδυνος μεγαλύτερος από 1/350) τότε θα συστηθεί μία περαιτέρω εξέταση, πολύ ακριβής αλλά πιο σοβαρή: η αμνιοπαρακέντηση.
Η αμνιοπαρακέντηση
Μέχρι πριν είκοσι χρόνια ήταν αδύνατο να διαγνώσουμε τις ανωμαλίες του εμβρύου που οφείλονται σε αλλοιώσεις των χρωμοσωμάτων, όπως είναι το σύνδρομο Down ή "μογγολισμός". Σήμερα αυτό είναι δυνατό ήδη από την 15η-16η εβδομάδα, χάρη στην αμνιοπαρακέντηση. Η αμνιοπαρακέντηση συνιστάται όταν η μέλλουσα μητέρα είναι πάνω από 35 ετών ή όταν έχει ήδη ένα παιδί με χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή με γενετικές ασθένειες που συνδέονται με το φύλο. Επίσης, γίνεται, όπως ήδη αναφέρθηκε, και στην περίπτωση που το alpha-test δείξει αυξημένη πιθανότητα για τέτοιου ανωμαλία. Ο κίνδυνος της αυτόματης αποβολής μετά την αμνιοπαρακέντηση είναι περίπου στο 0,5-1%.
Σε τι χρησιμεύει
Η πρόωρη διάγνωση των χρωμοσωμικών ασθενειών του εμβρύου επιτρέπουν στη μητέρα και το γιατρό να διαπίστωσουν αν το έμβρυο έχει σοβαρές ανωμαλίες. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις αμνιοπαρακέντηση θα μπορούσε να γίνει και στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης για να διαγνώσει το βαθμό ωρίμανσης των πνευμόνων του εμβρύου και τις πιθανότητες επιβίωσης του σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη να προκληθεί η γέννηση του πριν την προβλεπόμενη ημερομηνία. Επίσης, χρησιμεύει στον έλεγχο του βαθμού αναιμίας του εμβρύου και στην πιθανή ανάγκη για ενδομήτριες μεταγγίσεις.
Πως γίνεται
Πραγματοποιείται με την εισαγωγή μιας βελόνας, διαμέσου της κοιλιάς και της μήτρας κάτω από υπερηχογραφικό έλεγχο, ώστε να ληφθεί μια μικρή ποσότητα αμνιακού υγρού, στο εσωτερικό του οποίου περιέχονται κύτταρα εμβρυϊκής προέλευσης. Σε αυτά τα κύτταρα γίνεται η προγεννητική χρωμοσωμική ανάλυση καθώς και οι εξετάσεις που προβλέπονται για την αμνιοπαρακέντηση που συστήνεται στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Εάν ζητείται η προγεννητική χρωμοσωμική ανάλυση, το εργαστήριο θα πρέπει να είναι εξαιρετικά ειδικευμένο.
Η αμνιοπαρακέντηση γίνεται στο νοσοκομείο και πραγματοποιείται μέσω του υπερηχογραφήματος το οποίο βοηθά στο να καταλάβουμε ποιο είναι το καλύτερο σημείο για την εισαγωγή της βελόνας και τη διαδρομή της, ώστε να μην τραυματιστεί το έμβρυο. Δεν πρόκειται για εξέταση που προκαλεί πόνο, αν και προκαλεί κάποια ενόχληση όταν εισάγεται η βελόνα. Η εισαγωγή της βελόνας διαρκεί περίπου ένα λεπτό, η εξέταση καθαυτή διαρκεί περίπου 10-20 λεπτά, αλλά μετά η έγκυος χρειάζεται για λίγη ώρα ξεκούραση, ενώ συνιστάται να αποφεύγει τις άσκοπες κινήσεις για μερικές ημέρες. Τα αποτελέσματα της χρωμοσωμικής εξέτασης βγαίνουν σε είκοσι μέρες.
Εξέταση τροφοβλάστης του εμβρύου
Είναι μια διαγνωστική τεχνική που επιτρέπει, όπως και η αμνιοπαρακέντηση, την διεξαγωγή της χρωμοσωμικής προγεννητικής ανάλυσης. Στη θέση του αμνιακού υγρού λαμβάνεται μια πολύ μικρή ποσότητα χοριοειδών λαχνών, δηλαδή μέρος του πλακούντα. Διεξάγεται ήδη από τη 10η-14η εβδομάδα της εγκυμοσύνης και τα αποτελέσματα βγαίνουν μέσα σε 7-10 ημέρες.
Ο κίνδυνος για αυτόματη αποβολή μετά από αυτήν την εξέταση είναι περίπου 1-2%.
Πως γίνεται.
Πραγματοποιείται στο νοσοκομείο και μόνο σε κάποια κέντρα γιατί απαιτούνται ιδιαίτεροι εξοπλισμοί και αρμοδιότητες.
Η λήψη των λαχνών γίνεται κατά τη διάρκεια ενός πολύ προσεκτικού υπερηχογραφήματος που επιτρέπει να εντοπίσουμε τέλεια τον εμβρυϊκό σάκο στο εσωτερικό της κοιλότητας της μήτρας. Στον πλακούντα φτάνουμε με μια βελόνα διαμέσου της κοιλιάς και της μήτρας. Μετά λαμβάνονται μερικά χιλιοστά χοριοειδών λαχνών, στα οποία θα διεξαχθεί η χρωμοσωμική ανάλυση.
Η ενόχληση που αισθάνεται η έγκυος είναι παρόμοια με ένα τσίμπημα.
Ο έλεγχος των καρδιακών παλμών του εμβρύου
Πρόκειται για την καταγραφή των καρδιακών παλμών του εμβρύου που πραγματοποιείται με μια ειδική συσκευή (τον καρδιοτοκογράφο) η οποία χρησιμοποιεί τους υπέρηχους.
Σε τι χρησιμεύει
Είναι η πιο σημαντική εξέταση για τον έλεγχο της καλής κατάστασης του εμβρύου από την τριακοστή εβδομάδα της εγκυμοσύνης και έπειτα. Χρησιμοποιείται πολύ νωρίς στις επαπειλούμενες εγκυμοσύνες, ενώ χρησιμεύει στις εγκυμοσύνες μετά την 40η εβδομάδα για να εξετάζεται το έμβρυο. Κατά τη διάρκεια των ωδίνων χρειάζεται για να εκτιμήσουμε πως ανταποκρίνεται το έμβρυο στις συσπάσεις και να καταλάβουμε εάν είναι σε θέση να αντέξει την πίεση ενός φυσιολογικού τοκετού.
Πως γίνεται
Δεν είναι καθόλου επικίνδυνη και δεν προκαλεί πόνο Συνήθως διεξάγεται όταν η έγκυος είναι ήδη στο μαιευτήριο για τον τοκετό, αλλά γενικώς δεν απαιτεί νοσηλεία. Η μέλλουσα μητέρα ξαπλώνει σε ένα κρεβάτι ή κάθεται σε μια πολυθρόνα με γυμνή την κοιλιά. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια μιας ζώνης, τοποθετείται στην κοιλιά ένα μικρό εργαλείο (κεφαλή) το οποίο μεταδίδει και λαμβάνει υπερήχους και καταγράφει τους παλμούς του εμβρύου. Με μια δεύτερη ζώνη τοποθετείται επίσης ένας αποδέκτης των συστολών της μήτρας. Όλη η διαδικασία διαρκεί περίπου μισή ώρα.
Στο μεταξύ οι σφυγμοί του εμβρύου καταγράφονται σε μια λωρίδα χαρτιού (όπως και στο ηλεκτροκαρδιογράφημα) και μπορούν να γίνουν "απευθείας" αντιληπτοί, ακόμη και από την ίδια την έγκυο, χάρη σε έναν ενισχυτή που επιτρέπει να ακούγονται οι καρδιακοί παλμοί του εμβρύου. Στην οθόνη φαίνονται επίσης ένα φωτεινό σημείο και κάποιοι αριθμοί που ανάβουν σε μια οθόνη σημειώνοντας τη στιγμή και τη συχνότητα των σφυγμών και των συστολών.
Η αμνιοσκόπηση
Πρόκειται για έναν έλεγχο του αμνιακού υγρού που χρησιμεύει για να παρακολουθείται η κατάσταση του εμβρύου από την τεσσαρακοστή δεύτερη εβδομάδα και έπειτα. Το αμνιακό υγρό πρέπει να είναι καθαρό και διαυγές. Εάν αντίθετα είναι πρασινωπό σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα στο έμβρυο. Σήμερα σε πολλά κέντρα η αμνιοσκόπηση αντικαταστάθηκε από τον έλεγχο της ποσότητας του αμνιακού υγρού μέσω πολλών υπερηχογραφημάτων.
Πως γίνεται
Η τεχνική της αμνιοσκόπησης είναι απλή και δεν προκαλεί πόνο. Αφού ξαπλώσει η έγκυος στη γυναικολογική θέση, ο γιατρός εισάγει μέσω του κόλπου και του τραχήλου της μήτρας ένα σωληνάκι που έρχεται σε επαφή με τον αμνιακό σάκο. Φωτίζοντας με μια μικρή λάμπα και βλέποντας διαμέσου του σωλήνα μπορεί να ελέγχει το χρώμα του αμνιακού υγρού. Η εξέταση προκύπτει αρνητική (δηλαδή όλα πάνε καλά) εάν το υγρό είναι καθαρό και διαυγές. Προκύπτει αντίθετα θετική (συνεπώς κάτι δεν πάει καλά) εάν είναι χρωματιστό, σημάδι ότι ίσως να υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο έμβρυο. Η αμνιοσκόπηση πραγματοποιείται από τον μαιευτήρα και μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε 5 λεπτά περίπου.
Η παρακέντηση του ομφάλιου λώρου
Είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται περισσότερο για την πραγματοποίηση λήψεων ή μεταγγίσεων στο έμβρυο. Συνίσταται στο τσίμπημα ενός από τα αιμοφόρα αγγεία του ομφάλιου λώρου με μία βελόνα που οδηγείται μέσω υπερηχογραφήματος.
Σε τι χρησιμεύει
Χρησιμεύει για τη διάγνωση μολύνσεων στο έμβρυο (ερυθρά, τοξοπλάσμωση κλπ), γενετικών ασθενειών (σύνδρομο Down, τρισωμία κλπ), αιματολογικών ασθενειών (αιμοφιλία, αναιμία από ασυμβατότητα του παράγοντα Rh) και για να εκτιμήσουμε το βαθμό οξυγόνωσης του αίματος σε περίπτωση που υπάρχει υποψία για σοβαρό πρόβλημα στο έμβρυο.
Χρησιμεύει επίσης για την πραγματοποίηση μεταγγίσεων αίματος στο έμβρυο.
Πως γίνεται
Πραγματοποιείται εισάγοντας μέσω της κοιλιάς και της μήτρας μια βελόνα με σκοπό να φτάσει και να αγγίξει τη φλέβα του ομφάλιου λώρου, έτσι ώστε να ληφθεί αίμα από το έμβρυο (που θα εξεταστεί για τη διάγνωση μολύνσεων, γενετικών ή αιματολογικών ασθενειών του εμβρύου) ή να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες μεταγγίσεις.
Η βελόνα κατευθύνεται προς το σωστό σημείο χάρη στο υπερηχογράφημα. Όπως και η αμνιοπαρακέντηση, δεν προκαλεί πόνο, δεν απαιτεί αναισθησία και πραγματοποιείται σε κέντρα με μεγάλη ειδίκευση.
Η εμβρυοσκόπηση
Είναι μια από τις τεχνικές για την προγεννητική διάγνωση του συγγενών ανωμαλιών διάπλασης του εμβρύου. Πραγματοποιείται με γενική αναισθησία μεταξύ της δέκατης έκτης και της εικοστής εβδομάδας της εγκυμοσύνης. Απαιτεί πάντα την εισαγωγή στο νοσοκομείο. Τώρα πια πραγματοποιείται πολύ σπάνια επειδή δεν είναι εντελώς αθώα: είναι μια μικρή χειρουργική επέμβαση που στο 3-15% των περιπτώσεων μπορεί να οδηγήσει σε αποβολή.
Σε τι χρησιμεύει
Δεδομένου ότι είναι μια αρκετά περίπλοκη εξέταση, ενδείκνυται μόνο στην περίπτωση που υπάρχει μεγάλος φόβος για δυσπλασίες που δεν φαίνονται καθαρά στο υπερηχογράφημα ή για ανωμαλίες που διαπιστώνονται μόνο με τη λήψη πολύ μικρών κομματιών από το δέρμα ή το ήπαρ του εμβρύου.
Πως γίνεται
Συνίσταται στην άμεση εικονοποίηση του εμβρύου μέσω ενός οπτικού εργαλείου που εισάγεται στη μήτρα διαμέσου μιας μικρής τομής στο τοίχωμα της κοιλιάς.
Πριν από την εμβρυοσκόπηση πραγματοποιείται ένα υπερηχογράφημα για να διαπιστωθεί με ακρίβεια η θέση του εμβρύου και του πλακούντα. Έπειτα, στη γενική αναισθησία γίνεται μια μικρή τομή στην κοιλιά διαμέσου της οποίας εισάγεται ένα άκαμπτο σωληνάκι το οποίο είναι συνδεδεμένο με ένα σύστημα οπτικών ινών που επιτρέπει να παρακολουθούμε απευθείας το μέρος του εμβρύου για το οποίο υπάρχει η υποψία δυσπλασίας. Χάρη σε αυτό το σωληνάκι είναι δυνατό να εισαχθεί μια μακριά λεπτή βελόνα που χρησιμεύει για τη λήψη δείγματος από το δέρμα και το ήπαρ του εμβρύου, το οποίο στη συνέχεια θα αναλυθεί.
Πηγή: Κέντρο Σπουδών Prenatal
Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός (Μέρος 4ο)