Όσο κι αν σήμερα ένα ζευγάρι, που χωρίζει δεν είναι πια δακτολοδεικτούμενο, όσο κι αν αυξάνονται τα ποσοστά των διαζυγίων και των μονογονεϊκών οικογενειών, αυτοί, που αποφασίζουν να πάρουν διαζύγιο, αντιμετωπίζουν, από το συγγενικό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, την κριτική και τις πιέσεις για την διατήρηση του γάμου. Η βασικότερη πίεση αναφέρεται στα παιδιά, αν υπάρχουν. "Δεν σκεφτήκατε τα παιδιά, τι θα απογίνουν, πως θα το πάρουν, θα πληγωθούν" και άλλα παρόμοια επιχειρήματα. Οπωσδήποτε, το διαζύγιο δεν είναι ότι καλύτερο για τα παιδιά, όποιας ηλικίας κι αν είναι, και πολύ περισσότερο αν είναι μικρή ή έχουν αυξημένες ανάγκες λόγω διαφορετικότητας (αναπηρίες ψυχικές ή σωματικές).
Το διαζύγιο είναι μια νόμιμη και καθόλου ασυνήθιστη συνθήκη και έτσι πρέπει να μεταφερθεί στα παιδιά, ότι δηλαδή ξεκαθαρίζει την κατάσταση. Αρκεί να ανακοινωθεί καθαρά τόσο στα παιδιά όσο και στο υπόλοιπο περιβάλλον, φιλικό ή οικογενειακό.
Το διαζύγιο δεν είναι το χειρότερο, που μπορεί να συμβεί στη ζωή ενός παιδιού. Άλλωστε, πραγματικά η πιο άσχημη και τραυματική περίοδος είναι αυτή που προηγείται της οριστικής απόφασης, μια περίοδος με αδιάλειπτες διαφωνίες, εντάσεις και ανοικτά εχθρικές συγκρούσεις, που μερικές φορές συνοδεύονται με λεκτικές ή μη λεκτικές επιθέσεις. Άλλοτε πάλι, η περίοδος, που προηγείται του διαζυγίου, έχει ένα κλίμα μιας επιφανειακής και επίπλαστης ηρεμίας, αδιαφορίας, μια εμφανή απομάκρυνση χωρίς ίχνος ζεστασιάς, δηλαδή είναι μια σχέση νεκρή.
Η προετοιμασία του παιδιού.
Το παιδί, από την γέννηση του, ζει και απολαμβάνει τη ζεστασιά μιας ευτυχισμένης τριάδας, νιώθει την πληρότητα μέσα στην μητρική αγκαλιά, ισορροπεί, όταν αισθάνεται την παρουσία του πατέρα δίπλα στην μητέρα του.
Αυτή η τριάδα, δεμένη με βιολογικούς και συναισθηματικούς δεσμούς, με το διαζύγιο κινδυνεύει.
Το πρώτο πράγμα που έχει ανάγκη να ακούσει, ένα παιδί, μετά την αναγγελία του διαζυγίου, είναι η επιβεβαίωση και των δύο γονιών ότι η ακύρωση του γάμου δεν θα τραυματίσει την αγάπη τους για αυτό. Η πιο σημαντική ανάγκη ενός παιδιού είναι η συνεχής επιβεβαίωση της αγάπης των γονιών του.
Οι γονείς δυσκολεύονται να μιλήσουν για τον χωρισμό. Όμως, είναι πολύ σημαντικό, ακόμη και για ένα νήπιο, να μάθει την απόφαση του χωρισμού των γονιών του.
Για τα πολύ μικρά παιδιά, έχει πολύ μεγάλη σημασία ο χωρισμός να νομιμοποιηθεί με διαζύγιο. Διαφορετικά, αποδιοργανώνονται, δεν ξέρουν το είδος των υποχρεώσεων απέναντι τους, όπως πχ στις περιπτώσεις διάστασης.
Η ενημέρωση του παιδιού.
Όποιο κι αν ήταν το κλίμα που επικρατούσε στην οικογένεια πριν τον χωρισμό-αλληλοσπαραγμός εχθρότητα ή επίπλαστες και επιφανειακά ήρεμες σχέσεις, το παιδί έχει βιώσει πολύ μεγάλο πόνο και άγχος, στο διάστημα, που έχει προηγηθεί του διαζυγίου και ιδιαίτερα αν το ζευγάρι προσπάθησε να κρατήσει το παιδί μακριά από κάθε ενημερότητα για τις προθέσεις του να χωρίσει. Αυτό είναι λάθος, διότι το διαζύγιο αφορά κατ' εξοχής το παιδί και στο μόνο, που συνεισφέρει είναι στη δημιουργία έντονων φαντασιώσεων και φόβων για το πιθανά αβέβαιο μέλλον του. Σε πολλές περιπτώσεις δεν αποκλείεται το παιδί να παρουσιάσει κατάθλιψη, επιθετικότητα, ανυπακοή ή να επηρεασθεί στις ακαδημαϊκές επιδόσεις του.
Οι γονείς του κρύβουν τα αληθινά τους συναισθήματα, αιωρούνται κι αυτοί σε αντιφατικά συναισθήματα. Τα μικρά παιδιά, σε αυτή την αμφιθυμική κατάσταση, συνήθως προσπαθούν, παρεμβαίνοντας να αποκαταστήσουν την ατμόσφαιρα και νιώθουν ντροπή και ενοχή για το κακό οικογενειακό κλίμα. Στην εφηβική περίοδο, τα παιδιά αντιδρούν διαφορετικά και δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που συνάπτουν συμμαχίες με τον ένα γονιό ή ανοίγουν πόλεμο με έναν από τους δύο, αν τον θεωρούν υπαίτιο της δυστυχίας του άλλου. Έτσι, πράγματι, απειλείται η ενδοψυχική συνοχή τους, καθώς μάλιστα αναρωτιούνται, αν οι συνθήκες της ζωής του θα αλλάξουν, αν, με λίγα λόγια, απειλείται η σταθερότητα και η ασφάλεια τους. Κάθε τι που ακούν σημαίνει πολλά για τον ψυχισμό τους, φοβούνται την πιθανότητα να χάσουν τον ένα γονιό τους-συνήθως τον πατέρα-το σπίτι τους, εξαιτίας μαι αναγκαστικής μετακόμισης, αναρωτιούνται αν χρειασθεί να αλλάξουν σχολείο, να χάσουν δηλαδή τους φίλους και συμμαθητές τους. Τα παιδιά, ζώντας σε αυτήν την ατμόσφαιρα και μένοντας σε αυτή την εκκρεμότητα βιώνουν πολύ μεγάλο άγχος και απογοήτευση. Πάντως, θα πρέπει να τονισθεί ότι τα παιδιά μέχρι τα 11-12 χρόνια τους αισθάνονται συγκλονισμένα από το διαζύγιο και ιδιαίτερα αν αυτό επιφέρει, όπως, προαναφέρθηκε, αλλαγή στέγης, σχολείου, γειτονιάς, πόλης κλπ. Το παιδί νιώθει διχασμένο, σε σύγχυση, επειδή έχασε την απαραίτητη, για την ηλικία του, σταθερότητα. Καμιά φορά προτείνεται η αναβολή του διαζυγίου, μέχρι τα 11 ή 12 χρόνια. Στη διάρκεια αυτής της παράτασης "οι φιλικές" σχέσεις των δύο γονέων είναι απαραίτητες και αντενδείκνυνται οι συγκρούσεις.
Συναισθήματα και φόβοι του παιδιού.
Ο χωρισμός των γονιών είναι μια μαύρη σελίδα στη ζωή του παιδιού κάθε ηλικίας, μια απειλη του κόσμου και της πραγματικότητας του.
Το παιδί βιώνει αυτό το πρώτο διάστημα μετά το διαζύγιο απειλητικά. Όλα γύρω του αλλάζουν και το ίδιο νιώθει ότι δεν μπορεί να κανει τίποτε για αυτό. Μέσα σε ένα κλίμα μυστηρίου και φόβου, αισθάνεται ότι το σώμα του διασπάται, γιατί, ας μην ξεχνάμε, ότι το παιδί δένεται πολύ με τον χώρο, στον οποίο μεγαλώνει, σχεδόν τον καταλαμβάνει, ταυτίζεται με αυτόν.
Σε όποια αναπτυξιακή ηλικία κι αν βρίσκεται, μικρό παιδί ή έφηβος, και ενώ χρειάζεται ένα σταθερό και ασφαλές σημείο προσανατολισμού, την οικογένεια του, το παιδί βιώνει τη διάσπαση της στα δύο.
Τα παιδιά κάθε ηλικίας και πολύ περισσότερο όσο είναι μικρότερα, δεν έχουν απομακρύνει ακόμη το φόβο της εγκατάλειψης από τη ζωή τους. Ο φόβος αυτός, εμφανίζεται με τη γέννηση του βρέφους και δηλώνει την αδυναμία του παιδιού να φροντίσει τον εαυτό του, βιολογικά, σωματικά και συναισθηματικά, δείχνει την απόλυτη εξάρτηση του από τους γονείς και ιδιαίτερα την μητέρα του. Το διαζύγιο επαυξάνει αυτόν τον φόβο, την αίσθηση του παιδιού ότι είναι αβοήθητο.
Φυσικά η απογοήτευση τους είναι πολύ μεγάλη. Το αποτέλεσμα είναι να νιώθει το ίδιο κατακερματισμένο, διχασμένο στα δύο και μερικές φορές υποχρεωμένο να πάρει θέση και να θεωρήσει έναν από τους δύο γονείς υπαίτιο του χωρισμού. Θα χρειαστεί πολλή προσπάθεια και χρόνο για να προσαρμοστεί και να επανοδομήσει τη σχέση του με το περιβάλλον και τους γονείς του.
Το παιδί μπορεί να χρειαστεί να αλλάξει σχολείο,σπίτι, γειτονιά, ακόμα και νομό. Έτσι, μαζί με το θρήνο για τη χαμένη του οικογένεια, το παιδί έχει να θρηνήσει το σπίτι που χάνει, τους γονείς, τους φίλους και συμμαθητές του. Η κοινωνική του συνοχή κόβεται στα δύο. Οι συγγενείς του γονιού που αποχωρεί, μπορεί να δείξουν σημάδια αδιαφορίας, όπως και πολλοί φίλοι του ζευγαριού, μπορεί να γίνουν "οπαδοί" του ενός ή του άλλου. Τέτοιες συμπεριφορές δυσκολεύουν πολύ τη ζωή του παιδιού.
Όμως και τα συναισθήματα του χάνουν τη συνοχή τους. Βιώνοντας τον πατέρα και τη μητέρα ενιαίαι, τώρα φοβάται ότι θα χάσει την αγάπη τους και περισσότερο του γονιού, συνήθως του πατέρα, που αποχωρεί από το σπίτι. Έτσι, τα παιδιά βιώνουν συναισθήματα ενοχής. Αν και ζούμε σε μια εποχή, που το διαζύγιο δεν θεωρείται στίγμα, το παιδί δεν παύει να ντρέπεται για το διαζύγιο των γονιών και θεωρεί υπεύθυνο τον εαυτό του για αυτό. Νιώθοντας ότι είναι διαφορετικό από τα άλλα παιδιά με δύο γονείς, μπορεί, αν δε δεχτεί την κατάλληλη φροντίδα και αγάπη να αισθανθεί μειωμένο έναντι των συμμαθητών και των φίλων του.
Πολλά παιδιά παλινδρομούν σε προηγούμενο αναπτυξιακό στάδιο. Πχ ένα μικρό παιδί επιστρέφει στην νυκτερινή ενούρηση ή ένας έφηβος να "παίζει" το παιδάκι του δημοτικού. Πολλές φορές ένα παιδί μπορεί να παρουσιάσει διατροφικά ή άλλα ψυχοσωματικά προβλήματα. Αυτό συμβαίνει, τις περισσότερες φορές, εξαιτίας της συγκινησιακής φόρτισης όταν συναντιέται με τον γονιό, που έχει αποχωρήσει.
Συχνά διαπιστώνονται φοβίες, εξαιτίας του αρχέγονου φόβου της εγκατάλειψης.
Ένα παιδί εφηβικής ηλικίας, μπροστά στο διαζύγιο μπορεί να γίνει υπερπροστατευτικό για τον γονιό, που μένει πίσω και να αναπτύξει αισθήματα εχθρότητας για τον άλλο που υποχωρεί. Δεν αποκλείεται να έχει περισσότερες συγκρούσεις ή να δείχνει υπερβολική υπακοή, από φόβο μήπως δυσαρεστήσει τον γονιό, με τον οποίο ζει.
Ένας έφηβος μπορεί να γίνει υπερπροστατευτικός και να πάρει το ρόλο του συζύγου στα ζητήματα φροντίδας και προστασίας της μητέρας ή να επηρεασθεί στις ακαδημαϊκές του επιδόσεις στο σχολείο. Ο έφηβος έχει τάση υπερβολικής ανεξαρτησίας και απόσυρσης και από τους δύο γονείς. Και δεν αποκλείεται να θεωρήσει αυτονόητο ότι κι αυτό θα χωρίσει όταν μεγαλώσει ή ότι θα ήταν καλύτερα να μην παντρευτεί ποτέ.
Ο ρόλος και η συμβολή των φίλων της οικογένειας.
Το παιδί έχει ανάγκη να βλέπει τους γονείς του κοινωνικά ενταγμένους, δραστήριους και με προσωπική ζωή. Οι γονείς, θα πρέπει να ασχολούνται και με τον εαυτό τους, φροντίζοντας την εμφάνιση τους και τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα. Είναι υπερβολικό βάρος για το παιδί να νιώθει ότι ο γονιός θυσίασε την προσωπική του ζωή για χάρη του. Η παρουσία ενηλίκων και των δύο φύλων στο σπίτι, βοηθά την ισορροπημένη ανάπτυξη του παιδιού.
Προτάσεις προς τους χωρισμένους γονείς.
Είναι πολύ σημαντικό ο τρόπος που ο κάθε σύζυγος θα επεξεργασθεί, σε προσωπική βάση, το διαζύγιο και τις συνέπειες του. Η φόρτιση τους με συναισθήματα θυμού, απογοήτευσης και εχθρότητας θα έχει, μοιραία, συνέπειες στο παιδί και πολύ περισσότερο αν ο ένας από τους δύο, μερικές φορές και οι δύο σύζυγοι χωριστά, κατηγορούν ο ένας τον άλλον στο παιδί. Τέτοιου είδους συμμαχίες αποδιοργανώνουν τα παιδιά, τους κλέβουν την αθωότητα και τα οδηγούν σε ένα κλίμα ανασφάλειας. Το παιδί αισθάνεται ότι απειλείται η συναισθηματική και κοινωνική του υπόσταση.
Είναι καλό, λοιπόν, οι πρώην σύζυγοι να δεχθούν, τον χωρισμό τους με αισθητική, και να προσπαθήσουν να επεξεργασθούν τις διαθέσεις και τα συναισθήματα, που προέκυψαν από το διαζύγιο, όπως και το άγχος, την επιθετικότητα, την απόρριψη κλπ. Και να ξεχωρίσουν τη σχέση τους ως ζευγάρι και ως άτομα μέσα στην κοινωνία, από τη σχέση με το παιδί, για να μη νιώσει ότι είναι εμπόδιο στο ξαναφτιάξιμο της ζωής τους. Να φροντίσουν την προσωπική και κοινωνική τους ζωή. Τα παιδιά νιώθουν άγχος όταν ο γονιός είναι υπερ-αφοσιωμένος σε αυτά και παραμελεί τη ζωή του ή να μην έχει κοινωνικές επαφές, γιατί με αυτόν τον τρόπο αναγκάζεται να μένει προσκολλημένο.
Τα παιδιά θέλουν να βλέπουν τους γονείς τους κοινωνικά ενταγμένους και συναισθηματικά καλυμμένους, ότι δεν απομονώνται ή θυσιάζονται εξαιτίας τους. Αυτό τους εξασφαλίζει ισορροπία και ικανοποίηση.
Όταν παρθεί η απόφαση του διαζυγίου οι γονείς θα πρέπει:
Να μιλήσουν στο παιδί με ξεκάθαρα λόγια, να το ενημερώσουν και να του εξηγήσουν με απλά λόγια την διαφορά του γονιού από τους συζύγου, όπως και την άποψη ότι είναι προτιμότερο ένα καλό διαζύγιο από έναν κακό γάμο. Οι εξηγήσεις βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν και να μην καταφεύγουν σε φαντασιακές ερμηνείες.
Αν οι γονείς έχουν δυσκολίες στον τρόπο που θα μιλήσουν στο παιδί μπορούν μέσα από παραμύθια ή παιδικές ταινίες με ανάλογο περιεχόμενο, να βοηθήσουν το παιδί τους να κατανοήσει καλύτερα και να νιώσει ανακούφιση. Μέσω της ταύτισης του με τους ήρωες θα απομυθοποιήσει τις συνέπειες του διαζυγίου.
Να γίνει τελείως ξεκάθαρο ότι η σχέση του ζευγαριού δεν θα επηρεάσει την γονεϊκή αγάπη, τα συναισθήματα και τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο παιδί.
Να μην εμποδίζονται οι συχνές συναντήσεις του γονιού, που αποχώρησε από το σπίτι, ειδικό σε μεγάλες γιορτές και επετείους, εκτός κι αν υπάρχουν ειδικοί λόγοι (πχ έλλειψη φροντίδας και κίνδυνος ατυχήματος εξαιτίας αλκοολισμού, ψυχοπαθολογία κλπ). Οι συναντήσεις αυτές, είτε καθορισθούν με κοινή συμφωνία, είτε μέσω δικαστηρίου, θα πρέπει να θεωρηθούν υποχρέωση και όχι δικαίωμα του γονιού που αποχώρησε.
Ο απών γονιός θα πρέπει να αναπτύξει ποιοτική σχέση με το παιδί, να ασχολείται και να αφιερώνει χρόνο στο παιδί του, να μην αποκόπτεται από τα προβλήματα ή τις μεγάλες και τις μικρές ανησυχίες του.
Να διατηρηθεί η αναφορά στο γονιό, που έχει αποχωρήσει.
Οι γονείς θα πρέπει να επαναδομήσουν την ασφάλεια και σταθερότητα, κάτω από τις νέες συνθήκες και να ανοίξουν νέα κανάλια επικοινωνίας, ίσως και καλύτερα από αυτά που είχαν προηγηθεί στο διάστημα πριν το διαζύγιο.
Να διαθέτουν περισσότερο χρόνο και ειδικά ο γονιός που έχει αποχωρήσει από το σπίτι. Διαφορετικά, αν το παιδί μοιράζεται μαζί του μόνο κάποια σαββατοκύριακα ή ευχάριστες ώρες, ο άλλος γονιός κινδυνεύει να θεωρηθεί κακός και να απορριφθεί από το παιδί.
Ασφαλώς, κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς, που παρουσιάζει ένα παιδί χωρισμένων γονιών δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι είναι εξαιτίας του διαζυγίου. Παρ' όλα αυτά, τα παιδιά, που έχουν βιώσει αυτή την δοκιμασία είναι περισσότερο ευάλωτα στο άγχος, μέχρι να προσαρμοσθούν. Όμως, αγάπη, ζεστασιά, αποδοχή, φροντίδα και διάλογος, θα διευκολύνουν το παιδί να προσαρμοσθεί ευκολότερα στη νέα κατάσταση.
Πηγή: www.2search.gr/psychology
Μαμά, γιατί χωρίζετε;