Κερδισμένοι και χαμένοι

Αν το παιδί σας πιστεύει ότι η νίκη είναι το παν, έφτασε η στιγμή να του αλλάξετε γνώμη και να του γνωρίσετε τη χαρά του παιχνιδιού.

Το μικρούλι σας αρπάζει γεμάτο ανυπομονησία το καινούργιο επιτραπέζιο παιχνίδι που του αγοράσατε και περιμένει να το πρωτοπαίξει. Του εξηγείτε λοιπόν λεπτομερώς τους κανόνες και ξεκινάτε. Και ενώ νικά δίκαια στους πρώτους δύο γύρους, ξαφνικά η τύχη του αλλάζει και στον τρίτο χάνει. Τότε είναι που έρχονται τα πάνω κάτω και το παιχνίδι σταματά να είναι διασκέδαση. "Δεν θέλω να παίξω άλλο" μυξοκλαίει αναποδογυρίζοντας τα πάντα και εγκαταλείποντας οργισμένο το δωμάτιο. Τέτοιες σκηνές είναι πολύ συχνές όταν έχουμε να κάνουμε με παιδάκια 3-5 ετών που διακατέχονται από τη φιλοσοφία ότι μόνο η νίκη μετράει, για αυτό και η ήττα πυροδοτεί απίστευτες εκρήξεις. Περίεργο; Καθόλου! Σε αυτή την ηλικία όλα τα παιδιά θέλουν να είναι πρώτα παντού. Κάθε φορά που νικάνε, νιώθουν ότι ελέγχουν τον κόσμο ολόκληρο και συγχρόνως προκαλούν το θετικό ενδιαφέρον των γονιών τους-επιβραβεύσεις, χαϊδολογήματα και χειροκροτήματα-κάτι που εκτοξεύει την αυτοπεποίθηση τους στα ύψη. Την ήττα την εκλαμβάνουν ως σημάδι ανικανότητας και αποτυχίας.

Η ΝΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΑΝ
Έχουν τέτοια μανία με τη νίκη, ώστε μετατρέπουν ακόμα και τα καθημερινά γεγονότα, όπως το φαγητό και το ντύσιμο, σε..... διαγωνισμό. "Εγώ τέλειωσα πρώτος το φαγητό μου" λέει όλο καμάρι το ένα, "Ναι, αλλά εγώ ντύθηκα πιο γρήγορα" απαντά το άλλο. Δεν διστάζουν να κατηγορήσουν τον αντίπαλο τους ότι κλέβει, να ανακαλύψουν νέους κανόνες ή απλά να εγκαταλείψουν στη μέση την προσπάθεια αν διαπιστώσουν ότι η κατάσταση είναι...  μη αντιστρέψιμη. Προσπαθήστε να αλλάξετε αυτή την κατάσταση, γιατί αν συνεχιστεί και όταν τα παιδιά πάνε στο σχολείο, οι φίλοι τους δεν θα θέλουν να παίξουν μαζί τους, ειδικά στα σπορ και τα ομαδικά αθλήματα όπου τα πράγματα είναι ακόμα πιο ανταγωνιστικά.

ΠΩΣ ΘΑ ΜΑΘΕΙ ΝΑ ΧΑΝΕΙ ΜΕ... ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ
Τα παιδιά υπολογίζουν πολύ τις αντιδράσεις των γονιών τους. Αν λοιπόν εσείς οι ίδιοι κάνετε ολόκληρο θέμα για το ποιος θα νικήσει, το παιδί σας θα κάνει τα πάντα για να σας ευχαριστήσει. Για να αλλάξει και αυτό στάση, προσπαθήστε να αγνοήσετε το τελικό αποτέλεσμα ώστε να καταλάβει ότι κάθε φορά που προσπαθεί για το καλύτερο είναι αρκετό. Πρέπει να καταλάβει ακόμα ότι είναι απολύτως αποδεκτό να νιώθει δυστυχισμένο όταν χάνει. Εξηγήστε του όμως με έμφαση πως, αν θέλει οι φίλοι του να ξαναπαίξουν μαζί του, πρέπει να μάθει να περιορίζει τις αντιδράσεις του και να ελέγχει τα αρνητικά αισθήματα που το κατακλύζουν.

• Αφήστε το να χάνει πότε-πότε. Αν του επιτρέπετε να κερδίζει πάντα, οι προσδοκίες του δεν θα είναι καθόλου ρεαλιστικές και θα δυσκολεύεται πολύ να χάνει όταν παίζει με έναν άλλο αντίπαλο. Το παιδί πρέπει να βιώσει τα συναισθήματα που προκαλούν τόσο η νίκη όσο και η ήττα.
• Επιμένετε να παίζει δίκαια. Βάλτε το να υποσχεθεί πριν ξεκινήσει το παιχνίδι ότι θα ακολουθήσει κατά γράμμα του κανόνες και δεν θα τα διαλύσει όλα αν χάσει.
• Υπενθυμίστε του κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ότι σκοπός σας είναι να διασκεδάσετε. Αν δείτε ότι δεν είναι έτοιμο ακόμα, αλλάξτε.... ρότα και, αντί για κάποιο ανταγωνιστικό παιχνίδι που προκαλεί εντάσεις, ασχοληθείτε με κάτι άλλο όπως η ζωγραφική ή το διάβασμα. Συμφωνήστε να ξαναπαίξετε κάποια άλλη στιγμή.
• Μάθετε του να σέβεται τα συναισθήματα των φίλων του. Αν και είναι δικαιολογημένος ο ενθουσιασμός του που νίκησε τον συμμαθητή του, δεν πρέπει ποτέ να τον κοροϊδεύει.
• Χειροκροτήστε τις προσπάθειες που κάνει. Αν το μικρό σας δείχνει... μεγαλοψυχία παρά την ήττα του και την αποδέχεται με αξιοπρέπεια, πείτε του μπράβο και διαδώστε τα ευχάριστα νέα νέα και στον μπαμπά.

ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΥΣΚΟΛΕΥΟΥΝ

Τα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι από τη φύση τους ιδιαίτερα ανταγωνιστικά. Πρέπει επομένως να τα βοηθήσουμε να μάθουν πως να διασκεδάζουν χωρίς να αγχώνονται για το τελικό αποτέλεσμα. Είναι αλήθεια ότι τίποτε δεν τα κάνει ευτυχέστερα από το να φωνάζουν δυνατά "νίκησα" και να αναγάγουν τα πάντα σε διαγωνισμό. Γιατί;

Πρώτα απ' όλα, στις πρώτες τάξεις του δημοτικού αρχίζουν να αναπτύσσουν νέες σωματικές και κινητικές δεξιότητες όπως να τα καταφέρνουν στο μπάσκετ και το τένις. Συγχρόνως αποκτούν και νέες αναλυτικής ικανότητες, μαθαίνουν δηλαδή να σκέφτονται από πριν τις κινήσεις που πρέπει να κάνουν (για παράδειγμα στο σκάκι). Είναι λοιπόν απόλυτα φυσιολογικό να θέλουν να κάνουν επίδειξη αυτών των καινούργιων ικανοτήτων που έχουν αποκτήσει. Την ίδια στιγμή αρχίζουν να ενδιαφέρονται για το τι κάνουν και οι άλλοι άνθρωποι, κοιτάνε δίπλα και συγκρίνουν ποιος έβαλε τα περισσότερα γκολ ή έγραψε καλύτερα στο διαγώνισμα. Άστε που ξέρουν πλέον πολύ καλά ότι η νίκη φέρνει την επιβράβευση ενώ η ήττα όχι.

Ο ανταγωνισμός δεν είναι πάντα κακό πράγμα, αφού το παιδί σας, που βλέπει ότι κάποιο άλλο τα καταφέρνει καλύτερα, προσπαθεί ακόμα περισσότερο και κάθε φορά που βελτιώνεται αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Το κακό είναι ότι αυτό το...... πάθος μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτο και το παιδί να καταφεύγει σε διάφορες παρασπονδίες, να αλλάζει τους κανόνες ή να μαλώνει προκειμένου να αποφύγει την ήττα. Και αν η νίκη είναι το μόνο που έχει σημασία, οι επιπτώσεις στην παρέα είναι δυσάρεστες (χάνει τους φίλους του), αλλά ακόμα και στην οικογένεια του δεν θέλουν να παίζουν μαζί του προκειμένου να αποφύγουν τα..... δράματα.

ΧΑΡΙΣΤΕ ΤΟΥ ΤΗ ΝΙΚΗ ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΥ

Αν θέλετε να παίξετε ένα παιχνίδι με τα παιδιά σας, υπάρχουν άπειρες δυνατότητες. Και μην υποτιμάτε το διδακτικό περιεχόμενο της όλης διαδικασίας! Βεβαίως, είναι πολύ φυσικό να δίνετε κάπου-κάπου την ευκαιρία στα παιδιά σας να κερδίζουν. Κάπου-Κάπου βέβαια, όχι πάντοτε....

Οι γονείς θέλουν να προετοιμάσουν τα παιδιά τους όσο καλύτερα γίνεται πριν μπουν στη σκληρή πραγματικότητα της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τους μάθουν πως υπάρχουν κερδισμένοι και χαμένοι, χωρίς από την άλλη μεριά να υποτιμούν τη σημασία που έχει για το παιδί το συναίσθημα πως πετυχαίνει, πως έχει αξία. Καλώς ή κακώς, οι αντίξοες συνθήκες δεν λείπουν από τη ζωή μας. Και τα παιδιά εμπλέκονται σε αυτές πολύ συχνά με το που βγαίνουν από την.... πόρτα του σπιτιού. Γιατί να μην τους χαρίσετε ενίοτε την ευχαρίστηση μιας νίκης;

Πως θα μειώσετε το αίσθημα του ανταγωνισμού

Αν παρά τις προσπάθειες σας το παιδί εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικό.... 

• παίξτε σύμφωνα με τους κανόνες. Αν και είναι μεγάλος πειρασμός να το αφήσετε να σας νικήσει μόνο και μόνο για να απολαύσετε αυτό το χαμόγελο της απόλυτης ευτυχίας στα χειλάκια του, μην το κάνετε. Μην το αφήνετε να ανακαλύπτει δικούς του κανόνες εκτός και αν από την αρχή συμφωνήσετε για κάποιες πολύ συγκεκριμένες αλλαγές.
• βοηθήστε το να βάλει στόχους και να ανταγωνιστεί τον ίδιο του τον εαυτό, όχι τους άλλους. Πείτε του, πχ να σας δείξει πόσες φορές μπορεί να ρίξει την μπάλα του τένις πάνω από το φιλέ.
• αλλάξτε δραστηριότητες. Αν παίρνει τη νίκη πολύ στα σοβαρά, κάντε πράγματα που δεν εμπεριέχουν ανταγωνισμό όπως να ζωγραφίσετε παρέα, μια βόλτα με το ποδήλατο ή έναν ξέφρενο χορό.
• μάθετε το να συγκρατεί τα συναισθήματα του, είτε κερδίζει είτε χάνει.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Σε ορισμένα παιχνίδια δεν είστε ισοδύναμοι αντίπαλοι εσείς και το παιδί, καθώς η δυνατότητα σας να προβλέπετε ή να συλλαμβάνετε τη συνολική εικόνα είναι πιο ανεπτυγμένη από τη δική του. Το παιδί πάλι νιώθει ένα αίσθημα αδυναμίας με την κυριολεκτική σημασία της λέξης.

Αν σε ένα συγκεκριμένο παιχνίδι χάνει συνεχώς, ίσως σημαίνει ότι δεν έχει διαμορφώσει ακόμη την ικανότητα που χρειάζεται για αυτό, οπότε αποθαρρύνεται και μειώνεται σταδιακά κάθε ευχαρίστηση που τυχόν αποκόμιζε με τη συμμετοχή του στο παιχνίδι. Και είναι κρίμα!

Υπάρχουν ωστόσο αρκετά παιχνίδια στα οποία μπορεί να κερδίσει με τη δική του αξία και μόνο, όπως:

Οπτικά παιχνίδια μνήμης, όπου τα μικρά παιδιά έχουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα απέναντι στους μεγάλους. Παιχνίδια όπου πρωταρχικό ρόλο παίζει η σύμπτωση και η τύχη, οπότε δεν δίνεται μεγάλη σημασία στο ποιος κερδίζει και ποιος χάνει.

Προσοχή!

• Προσπαθήστε να καταλάβετε γιατί το παιδί σας χάνει συνεχώς σε ορισμένα παιχνίδια. Γνωρίζει καλά τους κανόνες, την τεχνική, τα κόλπα και την τακτική; Ή μήπως δεν προσέχει; Αν μπορείτε να εντοπίσετε την αιτία, θα μπορέσετε και να το βοηθήσετε.
• Επιλέξτε καλύτερα ένα παιχνίδι στο επίπεδο του παιδιού. Μη διαλέγετε πχ για ένα πεντάχρονο παιδί σας ένα παζλ με εκατό κομμάτια, αλλά αγοράστε ένα με είκοσι.
• Όταν παίζουν δύο, υπάρχει πάντοτε ένας νικητής και ένας χαμένος, αυτό είναι ξεκάθαρο. Σε ένα παιχνίδι για περισσότερα άτομα, οι χαμένοι είναι πολλοί και η ήττα.... μοιράζεται. Έτσι, η ατμόσφαιρα είναι πιο ανάλαφρη και η διάθεση καλύτερη.

Ο ΝΙΚΗΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΝΤΑΙ

Υπάρχουν παιδιά που δεν νοιάζονται καθόλου αν κερδίσουν ή αν χάσουν. Παίζουν με ευχαρίστηση και χωρίς αγωνία, για αυτό και έχουν τελικά τις μεγαλύτερες πιθανότητες να κερδίσουν. Άλλα παιδιά (αλλά και μεγάλοι) παίζουν με μεγάλη ένταση, αφού είναι πολύ σημαντικό για την αυτοπεποίθηση τους να κερδίσουν. Είναι όμως εξίσου σημαντικό και να μάθουν να χάνουν.

Μπορείτε ως γονείς να βοηθήσετε τα παιδιά σας να κερδίσουν, άλλο τόσο όμως μπορείτε να βοηθήσετε και τους νικητές κάνοντας τους να χάσουν μια-δυο φορές. Αν ένα παιδί είναι καλό στο παιχνίδι και κερδίζει συνέχεια τα μικρότερα αδέρφια του, δεν έχει τη δυνατότητα να βρεθεί στη θέση του χαμένου και να νιώσει το συναίσθημα της ήττας. Έτσι, όταν ξαφνικά βρεθεί σε μεγαλύτερη και ξένη παρέα, τα χάνει και αντιδρά με σπασμωδικό τρόπο.

Και οι ζαβολιές είναι μέσα στο πρόγραμμα

Μόλις πάτε να κοιτάξετε κάτι άλλο και η προσοχή σας χαλαρώσει λίγο την ώρα του παιχνιδιού, το μικρό σας βρίσκει την ευκαιρία να σας κλέψει. Βλέπει, η νίκη είναι πιο σημαντική από το ίδιο το παιχνίδι και όλα τα παιδιά, μέχρι την ηλικία των 5 ετών περίπου, έχουν καταλάβει ότι σκοπός του παιχνιδιού είναι η νίκη. Άστε που νιώθουν απίστευτη δύναμη κάθε φορά που τα καταφέρνουν. Όλοι βέβαια θέλουμε να βλέπουμε τα παιδιά μας να πετυχαίνουν, αλλά όχι κι έτσι! Εξηγήστε στο δικό σας ότι αν δεν ακολουθεί τους κανόνες, οι συμπαίχτες του στενοχωριούνται και αν όλοι κλέβανε, το παιχνίδι δεν θα είχε καμία αξία. Στη συνέχεια ξεκαθαρίστε του ότι η κλεψιά ακυρώνει τη νίκη. Αν αλλάξει πονηρά-πονηρά τα ζάρια, μπορεί ο δικός του αριθμός να είναι πιο μεγάλος, αλλά δεν..... μετρά γιατί δεν ακολουθεί τους κανόνες. Όταν το πιάσετε όμως στα πράσα, μην υπερβάλλετε σε αντιδράσεις και μην το αποκαλέσετε κλέφτη.

ΕΝΤΟΝΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΟΣΟ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ ΟΣΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΤΤΑ

Το ιδανικό δεν είναι να νικά κανείς ή να χάνει συνέχεια. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση η ευχαρίστηση του παιχνιδιού φθίνει σιγά-σιγά. Ένα στοιχείο που ομορφαίνει το παιχνίδι είναι ακριβώς αυτή η αγωνία και η ένταση: θα κερδίσω ή θα χάσω; Αν κάνετε τη νίκη του παιδιού πολύ εύκολη, η ένταση εξαφανίζεται. Αν σας κερδίσει στο παρά τρίχα, η χαρά και η υπερηφάνεια του κορυφώνεται. Όταν χάσει με μικρή διαφορά, υπάρχει η πιθανότητα να θελήσει να ξαναπροσπαθήσει και πάλι για να πάρει τη ρεβάνς.

Προσοχή!

• Τα παραπάνω μπορείτε να τα ρυθμίσετε εύκολα. Χρειάζεται όμως να παίζετε με ευχαρίστηση! Γιατί το παιδί καταλαβαίνει αμέσως την έλλειψη ενδιαφέροντος από μέρους σας και χάνει κι εκείνο τη χαρά του παιχνιδιού.
• Έχετε κι εσείς έναν στόχο, μια πρόκληση στο παιχνίδι, και μην παίζετε απλά και μόνο για να ευχαριστήσετε το παιδί σας.

Πόσο συχνά πρέπει να το αφήνετε να κερδίζει;

Όσο το δυνατόν λιγότερο. Ακόμα και ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας καταλαβαίνει πότε νίκησε άδικα. Και αν κάθε φορά διαστρεβλώνετε τους κανόνες ενός παιχνιδιού για να γευτεί το μικρό σας τη χαρά της νίκης, του μαθαίνετε ότι είναι προτιμότερο να νικά από το να παίζει δίκαια, κάτι που είναι ακριβώς αντίθετο από αυτό που θέλετε. Έτσι δεν είναι; Αντί λοιπόν να φτιάχνετε νέους κανόνες για να το αφήνετε να νικά, ανακαλύψτε τα παιχνίδια εκείνα που του δίνουν περισσότερες πιθανότητες να βγει νικητής. Αν και είναι απολύτως φυσιολογικό για το παιδί σας να απογοητεύεται κάθε φορά που χάνει, είναι σημαντικό να μάθει να αποδέχεται την ήττα χωρίς να πέφτει η αυτοπεποίθηση τους και χωρίς να του γεννιούνται δυσάρεστα συναισθήματα. Ποτέ όμως δεν θα το μάθει αν δεν εξασκηθεί. Και εσείς είστε ο καλύτερος προπονητής. Προσπαθήστε να παίζετε συχνά μαζί του και, αν δείτε ότι τα χάνει κάθε φορά που..... χάνει, στρέψτε το ενδιαφέρον του σε άλλες δραστηριότητες.

Πηγή: περιοδικό Παιδί & Νέοι Γονείς

Posted in γονείς, ήττα, νίκη, παιδιά, παιχνίδια