Τι ρόλο παίζει ο πατέρας στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών; Πως διαφοροποιείται αυτός ο ρόλος από της μητέρας και γιατί δεν πρέπει να παραγκωνίζεται;
Η θέση του πατέρα στην οικογένεια
Ο ρόλος του πατέρα συχνά παραγκωνίζεται, αν και διαφοροποιείται ουσιωδώς από αυτόν της μητέρας στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής. Ο διαχωρισμός αυτός αποτελεί κοινωνικό κατάλοιπο ενός αναχρονιστικού μοντέλου, που κάθε άλλο παρά αποτελεσματικό φαίνεται πλέον στη σωστή διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Έρευνες τονίζουν πόσο καταλυτική είναι η παρουσία του πατέρα στο πλαίσιο μιας υγιούς οικογενειακής ζωής, αλλά και το βασικό ρόλο που κατέχει στην ψυχοσύνθεση και τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών. Αποτελεί πρότυπο δύναμης, καθώς ενσαρκώνει τον προστάτη της οικογένειας, οι υποχρεώσεις του οποίου δεν εξαντλώνται μόνο στην οικονομική στήριξη, όπως τείνει να ισχύει. Η ταυτότητα της οικογένειας ορίζεται από την υπόσταση του, καθώς τα παιδιά προσβλέπουν στη δίκαιη εξουσία του, η οποία θα διευθετήσει με τον ιδανικότερο τρόπο κάθε ζήτημα που ανακύπτει. Η συμβολή του πατέρα στη ζωή των παιδιών του είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς η επιρροή που ασκεί πάνω τους, τα σημαδεύει για ολόκληρη τη μετέπειτα ζωή τους.
Σύγκρουση ρόλων
Οι ισορροπίες είναι συχνά λεπτές και ο πατέρας καλείται να αντεπεξέλθει με επάρκεια σε όλους τους αντικρουόμενους ρόλους που έχει αναλάβει, αποδίδοντας τους την πρέπουσα σημασία και αφιερώνοντας τον απαιτούμενο χρόνο. Οι επαγγελματικές υποχρεώσεις, οι οικονομική στήριξη που παρέχει στην οικογένεια, που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μερίδιο στον οικογενειακό προϋπολογισμό, και οι προσωπικές του φιλοδοξίες επαναδιαπραγματεύονται στο όνομα μιας αρμονικής συνύπαρξης. Ωστόσο, ο ρόλος του πατέρα υπερέχει όλων των άλλων και κάθε άνδρας οφείλει να τον τοποθετεί πρώτο στην ιεραρχία των επιμέρους προτεραιοτήτων. Εξίσου σημαντικό μέλημα για έναν υποδειγματικό πατέρα είναι η ποιότητα του χρόνου που διαθέτει στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών του, καθώς ο χρόνος αυτός καθεαυτός δεν είναι τόσο σημαντικός, όσο ο ρόλος που διαδραματίζει στη συνολική ζωή των παιδιών του. Η φυσική παρουσία του, συνεπώς, πρέπει να αντικαθίσταται από την ουσιαστική φροντίδα και συμμετοχή του στη διάρθρωση της προσωπικότητας του παιδιού, που μεταφράζεται σε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά του σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ψυχαγωγία και ηθική διαπαιδαγώγηση
Η επαφή του πατέρα με το παιδί έχει πολλαπλές διαστάσεις και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα. Τόσο η ψυχαγωγία όσο και η ηθική καλλιέργεια πρέπει να αποτελούν πυρήνα του παιδαγωγικού πλάνου που ακολουθεί και να αφιερώνεται εξίσου και στις δύο. Η ψυχαγωγία διαδραματίζει διττό ρόλο. Αφενός μεν ισχυροποιεί το δέσιμο μεταξύ πατέρα και παιδιού, καλλιεργώντας αισθήματα αγάπης και αποδοχής, αφετέρου συνδράμει στην ορθή διαπαιδαγώγηση μέσω των κανόνων που θεσπίζονται κατά περίπτωση. Το παιδί μαθαίνει έτσι να υπακούει αναπτύσσοντας παράλληλα κριτική σκέψη, και νιώθει τη στοργή του πατέρα, δομώντας έναν ισορροπημένο ψυχικό κόσμο, γεμάτο όμορφες αναμνήσεις. Η ηθική διαπαιδαγώγηση αποτελεί ένα ακόμα μείζον ζήτημα, για το οποίο απαιτείται επίσης ορθή στρατηγική. Ο πατέρας, διατηρώντας την απόσταση που ορίζει ο σεβασμός προς το κοινωνικό πρότυπο και ταυτόχρονα προσεγγίζοντας κατάλληλα το παιδί, θα πρέπει να συζητά μαζί του για τους προβληματισμούς του και να αναπτύξει την πρέπουσα οικειότητα, παρέχοντας του τη σιγουριά ότι θα το κατανοήσει και θα είναι σε θέση να το συμβουλέψει ανά πάσα στιγμή. Τα όρια ωστόσο είναι ρευστά, για αυτό θα πρέπει να διατηρεί τις ισορροπίες μεταξύ σεβασμού και φιλικής διάθεσης, ώστε να κατέχει τη σωστή θέση στη συνείδηση του παιδιού.
Ισότιμη μοιρασιά
Ένα άλλο ζήτημα που θα πρέπει να απασχολήσει κάθε πατέρα είναι η διάθεση χρόνου στο κάθε παιδί ξεχωριστά και η στάση του απέναντι στο κάθε φύλο. Ανάλογα με το χρόνο που αφιερώνει στο ρόλο του πατέρα, θα πρέπει να τον διαθέσει καταλλήλως χωρίς να αδικεί-έστω και ακούσια-κάποιο από τα παιδιά του. Θα πρέπει να ενσκύπτει στα ιδιαίτερα προβλήματα του κάθε παιδιού και να διατηρεί ισορροπημένες σχέσεις με το καθένα χωριστά, μέσα από διαφορετικές δραστηριότητες. Η συμβολή του στην ανάπτυξη της προσωπικότητας τόσο του αγοριού όσο και του κοριτσιού αποδεικνύεται κι από έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε παιδιά που μεγάλωσαν με την έλλειψη του πατρικού προτύπου. Τα κορίτσια μεγαλώνοντας έδειχναν έλλειψη εμπιστοσύνης και ανασφάλεια σε ότι αφορούσε τις σχέσεις τους με το άλλο φύλο, ενώ τα αγόρια σημείωναν χαμηλή αυτοεκτίμηση κι εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.
Η σχέση της μητέρας και οι επιδράσεις της
Η σχέση του πατέρα με τη μητέρα είναι ένα ακόμα εξίσου σημαντικό ζήτημα που επιδρά στη διαμορφωθείσα προσωπικότητα των παιδιών. Η αγάπη του προς τη μητέρα κι η εκδήλωση της στο πλαίσιο της οικογενειακής ζωής, εκλαμβάνεται από το παιδί θετικά κι αποτελεί παράδειγμα για τις υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις που θα αναπτύξει στο μέλλον. Ο αμοιβαίος σεβασμός των γονιών και η αλληλοεκτίμηση τους αποτελούν πρότυπο και βάση για τις επικείμενες κοινωνικές συναναστροφές των παιδιών. Ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία οι γονείς είναι διαζευγμένοι, είναι πολύ σημαντικό να διατηρείται ο σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου και η αντίληψη ότι παρά τις ισχύουσες συνθήκες, η εκτίμηση και η αγάπη παραμένουν άσβεστες, ως πρότυπο μιας ευρύτερης κοινωνικής συμπεριφοράς.
Έλλειψη μέτρου
Ένα λάθος στο οποίο συχνά "πέφτουν" οι πατεράδες είναι η άμετρη εκδήλωση ελαστικότητας ή αυστηρότητας αντιστοίχως. Η τάση αυτή οφείλεται στο ενοχικό σύνδρομο που τους διακατέχει, εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου που διαθέτουν για τα παιδιά τους. Θεωρούν, λοιπόν, ότι στην πρώτη περίπτωση θα κερδίσουν την εύνοια των παιδιών τους και θα αναπληρώσουν ευκολότερα το χρόνο της απουσίας τους, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, η ανησυχία τους για τους κινδύνους που περιβάλλουν τα παιδιά εν τη απουσία τους, μεγεθύνει το βάρος της ευθύνης, οπότε τείνουν να γίνονται πιο αυστηροί. Η ορθή μεταχείριση, ωστόσο, έγκειται πρωτίστως στη συνεννόηση με τη μητέρα και στον κοινό τρόπο αντιμετώπισης. Και οι δύο γονείς θα πρέπει να διατηρούν μια κοινή στάση, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία συγκρουσιακών ρόλων στη συνείδηση του παιδιού. Ο πατέρας συνεπώς, κατόπιν συνεννόησης με τη μητέρα, ως προς τη διαπαιδαγώγηση κατά το χρόνο που εκείνος απουσιάζει, θα πρέπει να προσαρμόζεται και διάκειται ανάλογα.
Πως να αναπληρώσετε το χαμένο χρόνο!
Το πρότυπο του πατέρα και ο ρόλος του μέσα στην οικογένεια είναι εξίσου σημαντικά με της μητέρας. Το παιδί τον χρειάζεται όσο και η μητέρα και του προσδίδει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τα οποία και αποζητά στη μεταξύ τους συναναστροφή. Εάν, λοιπόν, ο χρόνος σας είναι περιορισμένος, υπάρχουν πάντα τρόπο να αναπληρώσετε την απουσία σας, διαβεβαιώνοντας το παιδί πως είστε ουσιαστικά δίπλα του.
- Όταν βρίσκεστε στο εργασιακό σας περιβάλλον, αφιερώστε λίγο χρόνο μιλώντας με το παιδί σας στο τηλέφωνο, εξηγώντας του το λόγο του χρονικού περιορισμού και υποσχεθείτε του ότι θα συνεχίσετε την κουβέντα σας όταν επιστρέψετε στο σπίτι.
- Εάν θελήσει το ίδιο να επικοινωνήσει μαζί σας για να μοιραστεί κάποιο επίτευγμα του, δώστε του την απαιτούμενη προσοχή κι επιβραβεύστε το.
- Διαμορφώστε κοινές συνήθειες, όπως ας πούμε να διαβάζετε παρέα κάθε βράδυ, πριν κοιμηθεί, ένα παραμύθι που του αρέσει πολύ.
- Εάν πρόκειται να λείψετε για κάποιες ημέρες, ενημερώστε το εκ των προτέρων, εξηγήστε του τους λόγους και διατηρήστε μια συνεχή επαφή μαζί του, μιλώντας του καθημερινά στο τηλέφωνο.
- Επιπλέον, συζητήστε μαζί του τα δικά σας νέα και γνωστοποιήστε του μέρος του καθημερινού σας προγράμματος. Φυσικά αποφύγετε να αναφερθείτε σε τυχόν προβληματισμούς και ανησυχίες.
- Κουβεντιάστε με το παιδί σας και ζητήστε του να σας εξηγεί τι καινούργια μαθαίνει κάθε μέρα. Το παιδί κατ' αυτόν τον τρόπο αντιλαμβάνεται καλύτερα τις θεωρητικές έννοιες, ενώ παράλληλα εισπράττει το ενδιαφέρον σας για την εξέλιξη του.
- Τα παιδιά λατρεύουν να ακούνε ιστορίες από τον πατέρα τους. Βρείτε το χρόνο να τις μοιραστείτε μαζί τους κι ακούστε με το ίδιο ενδιαφέρον τις δικές τους.
- Τηρείτε πάντα τις υποσχέσεις που δίνετε στο παιδί σας. Όταν δεν έχετε χρόνο να τις υλοποιήσετε άμεσα, εξηγήστε του τους λόγους και φροντίστε να είστε ακριβείς στο χρόνο που του ζητάτε.
- Δώστε του κίνητρο να εξελίσσεται κι επιβραβεύστε το με την πρώτη ευκαιρία που θα σας δοθεί.
- Μην αμελείτε να του δείχνετε συνεχώς ότι αποτελεί προτεραιότητα σας, παρά το φόρτο εργασίας που σας απορροφά πολύ χρόνο.
- Εξηγήστε του γιατί εργάζεστε και αναφερθείτε στα οφέλη που αυτό αποκομίζει από την εργασία σας.
- Μην επαναπαύεστε ποτέ. Η σχέση σας με το παιδί σας χρειάζεται συνεχή ενασχόληση ώστε να νιώσει ασφαλές και να σας εμπιστευτεί.
Πηγή: περιοδικό "Γονείς εν δράσει"
Δείτε επίσης:
Μπαμπάδες.... εν δράσει!