Πρόωρα νεογνά: Πρώιμη μάχη στην αρένα της ζωής

Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας είναι αυτό της υπογεννητικότητας. Από την άλλη μεριά αξιοσημείωτο είναι ότι όσο μειώνονται οι γεννήσεις, τόσο αυξάνεται το ποσοστό των πρόωρων τοκετών (το ένα στα οκτώ νεογνά που γεννιούνται είναι πρόωρο). Αν και η πρόοδος της τεχνολογίας έχει αυξήσει τη βιωσιμότητα των πρόωρων τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τις πρώτες μέρες μετά τη γέννηση τους αλλά και στη μετέπειτα ζωή τους είναι πολλά και σοβαρά.

Το πρόβλημα
Πρόωρα ονομάζονται τα νεογνά που γεννιούνται μετά από διάρκεια κύησης μικρότερη από 38 εβδομάδες (κατά άλλους 37). Στο 25-50% των περιπτώσεων τα αίτια της προωρότητας είναι άγνωστα, εντούτοις υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που αποδεδειγμένα προδιαθέτουν σε πρόωρο τοκετό:

• Νοσήματα της μητέρας, όπως σακχαρώδης διαβήτης, καρδιοπάθειες, νεφροπάθειες, οξείες λοιμώξεις και χειρουργικές επεμβάσεις κατά την κύηση.
• Πολύδυμη κύηση
• Επιπλοκές της κύησης, όπως πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα, προδρομικός πλακούντας, πρόωρη ρήξη εμβρυϊκών υμένων, χοριοαμνιονίτιδα κ.α.
• Επιβαρημένο μαιευτικό ιστορικό της μητέρας, όπως συχνές κυήσεις, προηγούμενες εκτρώσεις ή αποβολές, ανωμαλίες ανάπτυξης της μήτρας, ιστορικό στειρότητας.
• Η πολύ μικρή και η πολύ μεγάλη ηλικία της μητέρας.
• Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο διαβίωσης.
• Κάπνισμα
• Κατανάλωση αλκοόλ και
• Κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών.

Το πρόωρο νεογνό
Τα πρόωρα νεογνά εμφανίζουν ιδιάζοντα μορφολογικά χαρακτηριστικά ανάλογα βέβαια με το βαθμό προωρότητας.

Το δέρμα τους είναι λεπτό, διαφανές, με βαθύ κόκκινο χρώμα, έντονη διαγραφή των αγγείων και αυξημένο χνούδι. Οι δερματικές πτυχές στα πέλματα είναι ατελώς ανεπτυγμένες ενώ το πτερύγιο του αυτιού παρουσιάζεται με ατελή ελίκωση. Τα γεννητικά όργανα είναι υποπλαστικά και η θηλή με τη θηλαία άλω ελάχιστα διακρίνονται.

Πέρα όμως από αυτά τα πρόωρα αντιμετωπίζουν μια πληθώρα προβλημάτων που αφορούν όλα τα συστήματα του οργανισμού.

Αναπνευστικά προβλήματα
Το πρώτο μέλημα της φροντίδας του νεογνού αμέσως μετά τη γέννηση του είναι η αντιμετώπιση του συνδρόμου αναπνευστικής δυσχέρειας (ΣΑΔ), το οποίο απαιτεί υποστήριξη με οξυγόνο, μηχανικό αερισμό και εξειδικευμένη φαρμακευτική αγωγή. Το σύνδρομο αυτό είναι αποτέλεσμα της ανωριμότητας του πνεύμονα και της έλλειψης του επιφανειοδραστικού παράγοντα που μειώνει την επιφανειακή τάση στα τοιχώματα των κυψελίδων και εμποδίζει τη σύμπτωση τους. Εκδηλώνεται με ποικίλου βαθμού αναπνευστική δυσχέρεια.

Η χρόνια νόσος του πνεύμονα (παλαιότερα γνωστή ως βρογχοπνευμονική δυσπλασία) είναι απώτερο αποτέλεσμα κατά κανόνα του ΣΑΔ και της εφαρμογής μηχανικού αερισμού. Τα κριτήρια της αφορούν την παρουσία ακτινογραφικών αλλοιώσεων και την ανάγκη χορήγησης οξυγόνου για περισσότερο από 28 ημέρες από τη γέννηση. Σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου είναι ο βαθμός προωρότητας, η βαρύτητα του ΣΑΔ και οι ψηλές πιέσεις στον αναπνευστήρα.

Καρδιαγγειακά προβλήματα
Τα περισσότερα πρόωρα γεννιούνται με τον αρτηριακό πόρο ανοικτό, αλλά στο 75% αυτών κλείνει από μόνος του. Ο αρτηριακός πόρος εξυπηρετεί την εμβρυϊκή κυκλοφορία του αίματος και μετά τη γέννηση δεν έχει λόγο λειτουργίας. Εφόσον η παραμονή ανοικτού αρτηριακού πόρου δεν αντιμετωπισθεί με τη συντηρητική αγωγή πρέπει να αντιμετωπισθεί χειρουργικά γιατί μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονική συμφόρηση και καρδιακή κάμψη.

Νευρολογικά προβλήματα
Το πιο σοβαρό νευρολογικό πρόβλημα των πρόωρων είναι η εγκεφαλική αιμορραγία που αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου και αναπηριών σε αυτά. Η συχνότητα της είναι αντιστρόφως ανάλογη προς την ηλικία κύησης και συνήθως συμβαίνει μέχρι την τέταρτη ημέρα της ζωής.

Μικρού βαθμού αιμορραγίες συνήθως δεν αφήνουν μόνιμη εγκεφαλική βλάβη αλλά μεγαλύτερου βαθμού μπορούν να προκαλέσουν υδροκέφαλο, σχηματισμό ενδοπαρεγχυματικών περικοιλιακών κύστεων και εγκεφαλική ατροφία με συνέπεια μόνιμα νευροαναπτυξιακά προβλήματα, όπως είναι η εγκεφαλική παράλυση, η νοητική υστέρηση, η κώφωση και η τύφλωση.

Προβλήματα από το πεπτικό
Η ικανότητα του πρόωρου για πέψη και απορρόφηση θρεπτικών ουσιών είναι περιορισμένη ιδιαίτερα ως προς το λίπος και τη λακτόζη. Επιπλέον η ατελής ανάπτυξη των αντανακλαστικών του θηλασμού, της κατάποσης και του βήχα και η μειωμένη χωρητικότητα του στομάχου δημιουργούν σημαντικά προβλήματα διατροφής.

Σοβαρή επιπλοκή είναι η ανάπτυξη νεκρωτικής εντεροκολίτιδας που εμφανίζεται κυρίως σε εκείνα τα νεογνά που έχουν βάρος γέννησης κάτω των 1500 γραμμαρίων. Πρόκειται για ισχαιμική βλάβη του εντέρου με δευτεροπαθή μικροβιακή προσβολή. Η αντιμετώπιση της είναι φαρμακευτική και χειρουργική.

Αιματολογικά προβλήματα
Η αναιμία είναι πολύ συχνή στα πρόωρα και έχει διάφορα αίτια, όπως το βραχύ χρόνο ζωής των ερυθροκυττάρων, την ελαττωμένη παραγωγή ερυθροκυττάρων, τις συχνές αιμοληψίες αλλά και τα ελαττωμένα αποθέματα σιδήρου.

ʼλλο αιματολογικό πρόβλημα είναι η αιμορραγική διάθεση που προκαλείται από την ελαττωμένη παραγωγή παραγόντων πήξης από το ανώριμο ήπαρ και αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση βιταμίνης Κ.

ʼΑλλα προβλήματα
Τα πρόωρα εμφανίζουν δυσκολία στη διατήρηση της θερμοκρασίας τους λόγω ανωριμότητας των ομοιοστατικών μηχανισμών παραγωγής και αποβολής θερμότητας. Η νεφρική ανωριμότητα μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία οιδημάτων, αφυδάτωσης και οξέωσης ενώ η ανωριμότητα του ανοσοποιητικού συστήματος προδιαθέτει σε ανάπτυξη λοιμώξεων.

Μακροχρόνια προβλήματα
Εδώ ανήκουν κυρίως τα νευροαναπτυξιακά και αναπνευστικά προβλήματα, οι διαταραχές ακοής και όρασης, η αναστολή της σωματικής ανάπτυξης και άλλα.

Νευροαναπτυξιακά προβλήματα: Τα κυριότερα είναι η εγκεφαλική παράλυση με συχνότερη τη σπαστική διπληγία, ο υδροκέφαλος, νοητική υστέρηση, η κώφωση και η τύφλωση. Η πρόγνωση είναι χειρότερη για τα νεογνά με βάρος γένεσης μικρότερο από 800 γραμμάρια, εντούτοις στη σχολική ηλικία σημαντικός αριθμός προώρων παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες. Είναι απαραίτητη η πρώιμη διάγνωση των προβλημάτων αυτών προκειμένου να αρχίσει έγκαιρα η ειδική αγωγή από εξειδικευμένο προσωπικό ώστε να ελαχιστοποιηθούν κατά το δυνατό οι μόνιμες αναπηρίες και ανικανότητες.

Προβλήματα ακοής: Οι διαταραχές ακοής στα πρόωρα είναι πολύ συχνές με συχνότερη τη νευρογενή βαρηκοΐα. Παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι η υπερχολερυθριναιμία (νεογνικός ίκτερος), η υποξία, η χορήγηση αμινογλυκοσιδών, η αιμορραγία στο έσω ους και ο συνεχής θόρυβος της θερμοκοιτίδας.

Οφθαλμολογικά προβλήματα: Αυτά είναι συνήθως συνέπεια της αμφιβληστροειδοπάθειας της προωρότητας, η οποία εμφανίζεται σε πρόωρα με ηλικία κύησης μικρότερη από 32 εβδομάδες οπότε δεν έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των αγγείων του αμφιβληστροειδή. ʼλλοι παράγοντες που εμπλέκονται είναι η υπεροξαιμία, η λοίμωξη, η ασφυξία, η υποθερμία, η έλλειψη βιταμίνης Ε και η έκθεση στο φως.

Οι επιπτώσεις της ποικίλουν ανάλογα με τη βαρύτητα της. Οι ήπιες περιπτώσεις αποκαθίστανται πλήρως, αντίθετα οι βαρύτερες μπορούν να οδηγήσουν σε αποκόλληση του αμφιβληστροειδή και τύφλωση. Συχνές είναι εξάλλου οι διαθλαστικές διαταραχές (μυωπία, αμβλυωπία), ο στραβισμός και το γλαύκωμα.

Αναπνευστικά προβλήματα: Όπως είπαμε και προηγουμένως τα αναπνευστικά προβλήματα είναι συχνά στα πρόωρα και αποτελούν την πρώτη αιτία επανεισαγωγών στο νοσοκομείο, ιδιαίτερα στα νεογνά εκείνα με βρογχοπνευμονική δυσπλασία (ΒΠΔ). Τα βρέφη αυτά είναι πολύ ευαίσθητα στις ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού που γρήγορα εξελίσσονται σε βρογχιολίτιδα και βρογχοπνευμονία. Οι σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια εξαιτίας της χρόνιας υποξαιμικής πνευμονικής αγγειοσύσπασης. Επίσης στα βρέφη με ΒΠΔ είναι συχνότερο το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.

Σωματική ανάπτυξη: Τα πρόωρα με βάρος γέννησης χαμηλότερο από 1500 γραμμάρια παραμένουν μικρότερα από τα φυσιολογικά τελειόμηνα παιδιά. Ιδιαίτερα χαμηλή ανάπτυξη που αφορά κυρίως το βάρος παρουσιάζουν τα πρόωρα με χρόνια αναπνευστική νόσο ή νευροαναπτυξιακά προβλήματα.

Κοσμητικά προβλήματα: Είναι συχνά και συνήθως είναι αποτέλεσμα εφαρμογής καθετήρων, έγχυσης ενδοφλέβιων διαλυμάτων και χειρουργικών επεμβάσεων. Οι σοβαρές και δύσμορφες ουλές μπορούν μάλιστα να προκαλέσουν δυσλειτουργία των αρθρώσεων.

Γαστρεντερικά προβλήματα: Συχνή είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η δυσκοιλιότητα καθώς και απώτερες επιπλοκές της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας.

Χειρουργικά προβλήματα: Τα συχνότερα είναι η κρυψορχία και η βουβωνοκήλη.

Ψυχολογικά προβλήματα: Αυτά είναι συνήθως απότοκα της μακροχρόνιας παραμονής των πρόωρων στη μονάδα εντατικής νοσηλείας των νεογνών και της διαταραχής του δεσμού μητέρας-παιδιού.

Το μέλλον
Αν και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πρόωρα νεογνά και οι οικογένειες τους είναι πολλά, οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον, μιας και η επιστήμη έχει κάνει άλματα στο πεδίο αυτό και νεογνά που κάποτε θεωρούνταν καταδικασμένα να καταλήξουν, όχι μόνο επιβιώνουν αλλά και εξελίσσονται φυσιολογικά.

Από την άλλη μεριά οι γυναίκες πρέπει να δείχνουν τη δέουσα προσοχή και να αποφεύγουν όλους εκείνους τους παράγοντες που έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να προκαλέσουν πρόωρο τοκετό αλλά και να μην παραβλέπουν τα πιθανά σημεία έναρξης του πρόωρου τοκετού, αφού αυτός μπορεί μέχρι ενός σημείου να αποφευχθεί:

• Συσπάσεις ανά 10 λεπτά ή και συχνότερα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι επώδυνες.
• Διαρροή υγρού από τον κόλπο. Μπορεί να είναι διαυγές ή να έχει ροδαλή ή καφεοειδή χρώση.
• Αίσθηση ότι το έμβρυο σπρώχνει προς τα κάτω.
• Χαμηλή οσφυαλγία.
• Κράμπες που προσομοιάζουν με αυτές της περιόδου.

Αν παρουσιάσετε κάποιο από τα παραπάνω επικοινωνήστε άμεσα με το γυναικολόγο σας και αυτός θα σας καθοδηγήσει περαιτέρω. Είναι σημαντικό πάντως να σταματήσετε την οποιαδήποτε δραστηριότητα και να ξαπλώσετε.

Πηγή: www.healthierworld.gr

Posted in βρέφη, παιδίατρος, πρόωρα