"Μαμά φοβάμαι το σκοτάδι"

Γιατί ένα παιδί φοβάται το σκοτάδι;

Είναι ο φόβος της εγκατάλειψης, ο φόβος, ότι δεν θα ξυπνήσει κι επομένως θα πεθάνει! Αυτή η φοβία είναι, προφανώς, όλο και μεγαλύτερη, αν εσείς οι ίδιοι φοβόσασταν για το μωρό σας. Προηγούμενα αιφνίδιου θανάτου στην οικογένεια, κωλικοί, γαστρο-οισοφαγική αναδρομή συχνά συνοδεύονται από δυσκολίες να αποκοιμηθεί το παιδί μετά τα τέσσερα του χρόνια: "Επειδή η μαμά φοβόταν μήπως πεθάνω, εγώ είμαι υποχρεωμένος να εκδηλώνομαι τη νύχτα για να την καθησυχάσω: Έτσι ξυπνάω, κλαίω, και σιγά σιγά ο ύπνος μου διαταρράσεται".





Ποιος είναι ο φυσιολογικός ρυθμός ύπνου τη νύχτα;

Το παιδί, από την ηλικία των 3-4 χρόνων κοιμάται βαθιά. Μετά περνάει μια περίοδο παράδοξου ύπνου, του ύπνου των ονείρων, που είναι ένας πολύ ελαφρύς ύπνος, πριν ξαναβυθιστεί σε έναν καινούργιο κύκλο, που αρχίζει με το βαθύ ύπνο. Σε μια νύχτα έχουμε αλληλοδιαδοχή τεσσάρων ή πέντε τέτοιων κύκλων. Οι περίοδοι ύπνου του παιδιού είναι συντομότερες και περισσότερες από τις δικές μας. Αν όταν ήταν μωρό, εκδηλωνόταν με κάποιους ήχους στην περίοδο παράδοξου ύπνου κι εσείς σπεύδατε να ηρεμήσετε και το παραμικρό του μουρμουρητό, το ωθείται, ασυνείδητα, να ξυπνάει πολλές φορές τη νύχτα.



Είναι φυσικό να βλέπει ένα παιδί εφιάλτες;

Οι εφιάλτες είναι όνειρα δυσάρεστων καταστάσεων, που έρχονται κατά την περίοδο του παράδοξου ύπνου, ταράζοντας και ξυπνώντας το παιδί. Συνήθως, θυμάται το περιεχόμενο τους ή ένα μέρος του. Όταν πλησιάζετε το παιδί σας είναι σε συνειδητή κατάσταση. Μπορείτε να το ξυπνήσετε και να το παρηγορήσετε βοηθώντας το να ξανακοιμηθεί.



Τι είναι οι νυχτερινοί τρόμοι;

• Ο νυχτερινός τρόμος, αντίθετα, συμβαίνει στη φάση του βαθύ ύπνου. Το παιδί φωνάζει, ταραγμένο, ίσως, αλλά η παρουσία σας δεν το παρηγορεί και δεν είναι σε συνειδητή κατάσταση. Ξανακοιμάται μόνο του, χωρίς να επανέλθει σε επίπεδο συνείδησης. Δεν θυμάται τον νυχτερινό του τρόμο.


• Αν εφιάλτες και νυχτερινοί τρόμοι δεν είναι πολύ συχνοί, αποτελούν μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης και είναι απαραίτητοι για τις συνδέσεις των εγκεφαλικών κυκλωμάτων. Δεν πρέπει να προσπαθήσετε να τους αποτρέψετε με υπνωτικά.


• Αντίθετα, αν το παιδί σας είναι ταραγμένο, κλαίει και ιδρώνει κάθε νύχτα, πρέπει να αναρωτηθείτε για το επίπεδο του στρες, που υφίσταται στη διάρκεια της μέρας, για τη σχολική πίεση ή την αντιπαλότητα με τα αδέρφια του, για τις εντάσεις στο ζευγάρι των γονιών ή για τη δική σας υπερκόπωση. Η συμβουλή του παιδιάτρου ή του ψυχολόγου θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα και να βάλετε σε τάξη τα συναισθήματα του.

Πως θα αντιδράσετε στους εφιάλτες του παιδιού σας;

Όταν δει έναν εφιάλτη, μπορείτε να ασχοληθείτε μαζί του με ζεστασιά και κατανόηση, γιατί το παιδί ηρεμεί με τα λόγια σας. Τη στιγμή ενός νυχτερινού τρόμου, δεν πρέπει να παρέμβετε, αλλά παρατηρήστε ήρεμα το παιδί σας κι αφήστε το να ξανακοιμηθεί.



Τι είναι οι ψευδαισθήσεις, όταν αποκοιμιέται;

Αυτές οι ψευδαισθήσεις ονομάζονται από τους γιατρούς, "υπναγωγικές παραισθήσεις". Αποτελούν έναν αναμφισβήτητο παράγοντα των βραδινών φόβων ανάμεσα στα τρία και στα πέντε χρόνια της ζωής. Έρχονται την ώρα που το παιδί αποκοιμιέται, τη στιγμή που αφήνεται να περάσει στον ύπνο: Αισθήσεις παράξενων θορύβων, γαργάλημα στο δέρμα, οσφρητικές ή γευστικές ψευδαισθήσεις. Η μείωση της ψυχικής άμυνας ενάντια στην άνοδο του άγχους επιφέρει αυτή  την ψευδαίσθηση, ότι κουνήθηκε μια πτυχή της κουρτίνας, υπάρχει μια σκιά κάτω από το κρεβάτι.



Πρέπει να αφήνουμε το φως αναμμένο;

• Πριν την ηλικία των τεσσάρων χρόνων, ο φόβος για το σκοτάδι, για αυτά που μπορεί να κρύψει, για παράδειγμα τον κλέφτη, δεν είναι συνειδητός. Αν δεν το έχετε συνηθίσει από μωρό να κοιμάται με αναμμένο φως, δεν είναι το σκοτάδι αυτό που το τρομάζει, αλλά ο χωρισμός του από εσάς.


• Γύρω στα 4-5 χρόνια αρχίζει ο αληθινός φόβος για το σκοτάδι. Αν το παιδί σας λέει, ότι φοβάται μόνο στο κρεβάτι του και ζητάει να αφήσετε την πόρτα ανοιχτή ή το φως αναμμένο στο δωμάτιο του, χρησιμοποιήστε ένα μικρό φωτάκι που δεν θα το εμποδίσει να κοιμηθεί.

Τι προκαλεί το φόβο για το σκοτάδι;

Αυτό που φοβίζει το παιδί δεν είναι τα τέρατα κάτω από το κρεβάτι του, οι κλέφτες πίσω από τις κουρτίνες.... αλλά ο αναβρασμός της εσωτερικής του ζωής, οι συναισθηματικές του συγκρούσεις, οι συναισθηματικές δυσκολίες, που έχει βιώσει. Είναι μάταιο, λοιπόν, να επιθεωρήσετε σε βάθος το δωμάτιο του μαζί του για να του δείξετε, ότι τα τέρατα, που φοβάται, δεν υπάρχουν. Το ξέρει καλά αυτό και δεν θα καταφέρετε να το καθησυχάσετε έτσι.



Αναρωτηθείτε ειλικρινά: Υπάρχουν αλλαγές στην καθημερινή σας ζωή;

Οι πρώτες μέρες στο σχολείο, μια μετακόμιση, μια αλλαγή δωματίου μπορούν να επηρεάσουν το παιδί. Έχει ανάγκη, εκείνη τη στιγμή, να το διαβεβαιώσετε, ότι το αγαπάτε. Ο καινούργιος του κόσμος το κάνει να συνειδητοποιεί τα στάδια της ζωής και κάνει να προβάλλουν συναισθήματα θυμού, ζήλιας, επιθετικότητας, βίας που το αναστάτωσαν όλη τη μέρα. Από τη στιγμή, που συμμετέχει σε μια κοινότητα, οι λίγο ή περισσότερο εύκολες σχέσεις με τους φίλους, η ένταξη σε μια ομάδα εργασίας, οι αθλητικοί ή μουσικοί διαγωνισμοί, το στρες για έναν δάσκαλο που ο αυταρχισμός του μπορεί να το εντυπωσιάζει, είναι, επίσης, λόγοι για άγχος την ώρα του ύπνου. Αυτό που το παιδί αποκαλεί "φόβο για το σκοτάδι" είναι προπάντων ο φόβος μήπως δεν το αγαπάτε αρκετά και μήπως σας χάσει. Για αυτό, αν ξαπλώσετε δίπλα του, αμέσως ησυχάζει, ακόμα κι αν είναι σκοτεινά.



Η τηλεόραση επιδεινώνει τον φόβο για το σκοτάδι;

Τα παιδιά είναι πιο ανήσυχα, όταν έχουν δει στην τηλεόραση εικόνες πολέμου, βίαιες ταινίες, ιστορίες για τέρατα και καταστροφές. Το πιο αποσταθεροποιητικό για έναν καλό ύπνο, είναι προφανώς, οι πολλές δολοφονίες στα ηλεκτρονικά τους παιχνίδια. Τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται πάντα τη διαφορά ανάμεσα στο πραγματικό και στο εικονικό. Όλη αυτή η βία τροφοδοτεί το άγχος τους το βράδυ. Πρέπει, επομένως, να περιορίσετε τη χρήση της και να δημιουργήσετε μια προσωπική στιγμή μαζί σας, κατά την οποία το παιδί θα μπορεί να χαλαρώσει και να συνάψει ξανά μια καθησυχαστική σχέση μαζί σας, πριν αποκοιμηθεί.



Πως θα καθιερώσετε καλές συνήθειες;

• Προσπαθήστε να έχετε χρόνο, στη διάρκεια της μέρας, για να κάνετε διάλογο με το παιδί σας, έτσι ώστε να μπορέσει να σας εξομολογηθεί τα προβλήματα του, αν και το ίδιο είναι διατεθειμένο να μιλήσει.


• Καθιερώστε τα ωράρια των γευμάτων και του ύπνου με τακτικότητα και αφήστε το παιδί να κοιμηθεί στο κρεβάτι του.


• Κρατήστε μια σταθερή τελετουργία το βράδυ, μικρή σε διάρκεια. Διαβάζετε ένα παραμύθι.... αλλά όχι δέκα, δίνετε ένα φιλάκι.... αλλά όχι δέκα.

 Τι να κάνουμε για τους βραδινούς φόβους;

• Το παιδί είναι στα αλήθεια φοβισμένο; Καθησυχάστε το, ότι κι εσείς φοβόσαστε λίγο όταν ήσασταν παιδί. Μετά πείτε του, επειδή το καταλαβαίνετε, ότι θα είστε κοντά του, στο διπλανό δωμάτιο.


• Αν σας μιλάει για τέρατα, σκιές ή πτυχές στην κουρτίνα, πείτε του, ότι το σώμα και το μυαλό μας κάνουν "φάρσες", όταν αποκοιμιόμαστε και μας δημιουργούν έτσι ψευδαισθήσεις. Μην ψάχνετε, όμως, παντού τον κλέφτη.


• Υπολογίστε τα ωράρια του ύπνου, έτσι ώστε το παιδί σας να έχει στη διάθεση του μισή ώρα για χαλάρωση στο κρεβάτι, πριν κοιμηθεί.


• Αν δυσκολεύεται να κοιμηθεί, μπορείτε να του δώσετε λίγο χλιαρό γάλα με ζάχαρη.


• Αντίθετα, μην το αφήνετε να έρχεται συστηματικά να σας λέει, ότι δεν κοιμάται. Ζητήστε του να μείνει ήρεμο στο δωμάτιο του.

Μικροπροβλήματα ή μεγάλες σκοτούρες;

• Το παιδί σας τρίζει τα δόντια του. Αυτό αρχίζει, συνήθως, λίγο προτού αποκοιμηθεί. Μπορεί να σας φαίνεται δυσάρεστο, αλλά δεν προκαλεί καμιά ενόχληση ή πρόβλημα στο παιδί. Έχει ελπίδες να το περιορίσει. Τα περισσότερα παιδιά κάποια στιγμή θα φορέσουν ένα ορθοδοντικό μηχάνημα, που θα περιορίσει σημαντικά το τρίξιμο των δοντιών.


• Το παιδί σας μιλάει, καθώς, κοιμάται. Πολλά παιδιά "παραμιλούν". Αυτό δεν είναι ένδειξη αναστατωμένης ψυχικής ζωής, αλλά ένα σύνδρομο του εγκεφάλου, την ώρα του ύπνου.


• Το παιδί κουνιέται. Μερικά παιδιά έχουν την ανάγκη για μια ρυθμική δραστηριότητα, για να αποκοιμηθούν και μπορούν να κουνάνε το κρεβάτι του, ακόμα να χτυπούν το κεφάλι τους στον τοίχο. Αυτό δεν έχει καμιά σχέση με την ψυχική υγεία του παιδιού. 

Είναι μια συμπεριφορά, για να γαληνέψει το παιδί. Μερικά τεχνάσματα μπορούν να τη γιατρέψουν:

• Βάζετε το παιδί στο κρεβάτι μόνο όταν είναι πραγματικά κουρασμένο.


• Βάλτε δίπλα στο κρεβάτι ένα μετρονόμο, που θα ικανοποιήσει την ανάγκη του για ρυθμό.


• Ευνοήστε τις δραστηριότητες χορού ή τα μουσικά θέματα στη διάρκεια της μέρας.


• Αγοράστε ένα κουνιστό αλογάκι ή μια κούνια, που θα του επιτρέψουν να εξαντλήσει την ανάγκη του για κινήσεις, πριν ξαπλώσει.

 Μέση διάρκεια ύπνου, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.



ηλικία                             διάρκεια το 24ωρο                           νύχτα                          μεσημέρι

12 μηνών                               13.45΄                                        11.00΄                           2.45΄

18 μηνών                               13.30΄                                        11.00΄                           2.30΄

2 ετών                                    13.00΄                                        11.00΄                           2.00΄

3 ετών                                    12.00΄                                        11.00΄                           1.00΄

4 ετών                                    11.30΄                                        11.30΄                          

5 και 7 ετών                           11.00΄                                        11.00



Ο "φόβος για το σκοτάδι" εξαφανίζεται καλύτερα, αν δεν εξαναγκάσετε το παιδί να τον ξεπεράσει. Είναι προτιμότερο να σας εξομολογηθεί τον φόβο του.



Πηγή: Σειρά "Ζω και μαθαίνω!"

Ο Πέτρος φοβάται το σκοτάδι

Εκδόσεις: Λ. Παπαγιάννης & Φ. Καϊάφα

Posted in παιδιά, σκοτάδι, φόβος