Καθώς το σχολικό κουδούνι πρόκειται σε λίγες ημέρες να χτυπήσει, το κρίσιμο ερώτημα για τα πρωτάκια είναι: «Είναι το παιδί έτοιμο για το σχολείο;». Στο ερώτημα αυτό, οι επιστήμονες δίνουν σήμερα αξιόπιστη απάντηση με ειδικές- απλέςεξετάσεις, που πρέπει να κάνουν όλα τα παιδιά. «Η έναρξη της σχολικής φοίτησης αποτελεί βασικό αναπτυξιακό ορόσημο που σηματοδοτεί όχι μόνο την ακαδημαϊκή πορεία των παιδιών μας, αλλά και τη γενικότερη κοινωνική και επαγγελματική τους καταξίωση και επιτυχία στη ζωή», λέει η κ. Λωρέτα Θωμαΐδου, επίκουρη καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Γι΄ αυτό, είναι πολύ σημαντικό να ελέγχουμε με αντικειμενικό και ασφαλή τρόπο τη σχολική ετοιμότητα και επάρκεια των παιδιών μας πριν αρχίσουν το σχολείο, για να αναγνωρίζουμε έγκαιρα τα παιδιά εκείνα που δεν είναι ακόμη έτοιμα ή ώριμα να αρχίσουν το σχολείο και να προλαβαίνουμε με αυτόν τον τρόπο την εκδήλωση μαθησιακών δυσκολιών αργότερα, με όλες τις αρνητικές συνέπειες που αυτές συνεπάγονται».
Σχολική ετοιμότητα σημαίνει «τι πρέπει να ξέρει και τι μπορεί να κάνει ένα παιδί», για να φοιτήσει ομαλά στο σχολείο.
Σημαίνει ταυτόχρονα τη δυνατότητά του να δεχθεί νέες γνώσεις σε δομημένο πλαίσιο και με καθορισμένο ρυθμό.
Αποτελεί μια σύνθετη λειτουργία, που προϋποθέτει επιμέρους ετοιμότητες, όπως γνωστική, γλωσσική, κινητική, συναισθηματική και γραφική.
Οι καλά οργανωμένες κοινωνίες- όπως εξηγεί η κ. Θωμαΐδου- ελέγχουν τη σχολική ετοιμότητα των παιδιών, γιατί έχει αποδειχθεί ότι η σχολική αποτυχία δημιουργεί στα παιδιά κακή εικόνα για τον εαυτό τους, που τα οδηγεί σε:
Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αρνητική στάση, όχι μόνο για το σχολείο, αλλά για τη μάθηση γενικότερα.
Διαταραχές συμπεριφοράς. Εάν αυτά τα συμπτώματα δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, τα παιδιά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να:
Εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο και τη μάθηση.
Εμφανίσουν παραπτωματικές συμπεριφορές. Οδηγηθούν σε χρήση εθιστικών ουσιών.
Εχουν εφηβική εγκυμοσύνη.
Επτά 'κλειδιά' για το σχολείο
Πριν από είκοσι χρόνια, μοναδικό κριτήριο σχολικής ετοιμότητας αποτελούσε η ηλικία του παιδιού. Σήμερα δεν αρκεί. Από πλήθος παιδαγωγικών μελετών φαίνεται ότι η προσχολική εκπαίδευση των παιδιών στους παιδικούς σταθμούς και τα νηπιαγωγεία, όταν γίνεται από ειδικευμένους παιδαγωγούς, αυξάνει σημαντικά την ετοιμότητα των παιδιών και διασφαλίζει αργότερα στο σχολείο πολύ καλύτερες επιδόσεις. Εκτός όμως από τα δύο κριτήρια της ηλικίας και της προσχολικής εκπαίδευσης, σημαντικά κριτήρια αποτελούν:
Η σωματική υγεία. Παιδιά με χρόνια νοσήματα ή δυστροφία έχουν αργό ρυθμό μάθησης.
Η γλωσσική επάρκεια. Αφορά τον προφορικό λόγο και περιλαμβάνει την ευκρίνεια του λόγου, τη σωστή άρθρωση, το μέγεθος του λεξιλογίου, τη γνώση της σημασίας των λέξεων και τη σωστή χρήση της γραμματικής και του συντακτικού (να μη λέει π.χ. το παιδί «αύριο έφυγα σπίτι μου»).
Η φωνολογική επίγνωση. Η ικανότητα του παιδιού να χειρίζεται σωστά τις μικρές φωνολογικές μονάδες που αποτελούν τις λέξεις.
Η συναισθηματική ωριμότητα. Απαραίτητη για την κοινωνική προσαρμογή στις απαιτήσεις του σχολικού περιβάλλοντος.
Η γνωστική ικανότητα. Δηλώνει την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, τη σύνθετη και αφηρημένη σκέψη και την κρίση. Η οπτικοκινητική αντίληψη.Αναγκαία για την αναγνώριση του σχήματος των γραμμάτων και τη γραφή.
Το καλό επίπεδο προσοχής. Βέβαια, και η επιλογή καλού σχολείου είναι δύσκολη υπόθεση, όπως επισημαίνει η κ. Θωμαΐδου. Οι έρευνες δείχνουν ότι καλά σχολεία είναι αυτά που:
Εχουν σαφείς εκπαιδευτικούς στόχους και πρόγραμμα.
Διαθέτουν έμπειρους εκπαιδευτικούς. Απαιτούν πειθαρχία, που επιβάλλεται όμως με τεχνικές υπευθυνότητας και όχι με επιβολή τιμωρίας.
Λειτουργούν ιεραρχικά και διαθέτουν υψηλό εκπαιδευτικό ήθος, που μεταδίδεται από τους ανωτέρους. Με άλλα λόγια, «καλά σχολεία είναι τα οργανωμένα, αλλά και αυστηρά σχολεία», λέει η κ. Θωμαΐδου. «Και όλες οι μελέτες συμφωνούν στο ότι τα παιδιά τα πάνε καλύτερα, όταν οι αρχές που εφαρμόζονται στο σχολείο από τους δασκάλους, ταυτίζονται με αυτές που εφαρμόζονται στο σπίτι από τους γονείς».
«Τεστ» σχολικής ετοιμότητας
Η σχολική ετοιμότητα μετράται με προτυπωμένες και σταθμισμένες αναπτυξιακές δοκιμασίες. Οι δοκιμασίες αυτές διακρίνονται σε: Ανιχνευτικές, που είναι σύντομες και απλές. Είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να εντοπίζουν γρήγορα και έγκαιρα παιδιά υψηλού κινδύνου για μαθησιακές δυσκολίες και σχολική αποτυχία. Χρησιμοποιούνται για προληπτικό πληθυσμιακό έλεγχο όλων των παιδιών προσχολικής ηλικίας.
Διαγνωστικές, που είναι χρονοβόρες. Ελέγχουν πολλούς μαθησιακούς και γνωστικούς τομείς και χρησιμοποιούνται σε επιλεγμένες περιπτώσεις, όταν υπάρχει ανησυχία από τους γονείς ή τους δασκάλους, ή σε παιδιά που έχουν αποτύχει στις Ανιχνευτικές Δοκιμασίες.
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ, ανιχνευτικές δοκιμασίες σχολικής ετοιμότητας γίνονται προληπτικά σε όλα τα παιδιά, πριν από την έναρξη του σχολείου, ιδιαίτερα όμως σε αυτά που διαμένουν σε φτωχές ή υποβαθμισμένες περιοχές. «Στη χώρα μας, δεν γίνεται συστηματικά προληπτικός έλεγχος σχολικής ετοιμότητας», λέει η κ. Θωμαΐδου. «Σε περιορισμένη κλίμακα, γίνεται σε λίγα μεγάλα ιδιωτικά σχολεία. Ετσι, ο έλεγχος γίνεται όχι στις οικονομικά αδύναμες κοινωνικές ομάδες που έχουν και υψηλότερο κίνδυνο για σχολική αποτυχία, αλλά μάλλον σε εύρωστες».
Στη Μονάδα Αναπτυξιακής Παιδιατρικής της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών δημιουργήθηκε ένα Ανιχνευτικό Τεστ Σχολικής Ετοιμότητας (Α΄ Τεστ). Σταθμίστηκε σε πληθυσμιακό δείγμα 2.000 παιδιών (5-6 χρόνων) που παρακολουθούσαν 50 δημόσια και ιδιωτικά νηπιαγωγεία της Αθήνας. Το τεστ δεν μετρά το Ι.Q., ούτε εξάγει κάποια διάγνωση. Συνιστάται να γίνεται σε όλα τα παιδιά που φοιτούν σε νηπιαγωγεία, λίγο πριν από την έναρξη της φοίτησής τους στην Α΄ δημοτικού. Ιδανικός χρόνος θεωρείται ο Απρίλιος, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα σύντομης εκπαιδευτικής παρέμβασης σε παιδιά που βαθμολογούνται με οριακά σκορ. Ελέγχει 4 πρακτικές και 4 λεκτικές ικανότητες, ενώ διαθέτει δύο συμπληρωματικές κλίμακες που ελέγχουν την υπερκινητικότητα και το επίπεδο προσοχής του παιδιού. Η διάρκεια εφαρμογής του είναι 10 λεπτά. Η βαθμολόγησή του γίνεται αυτόματα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Εάν το παιδί δεν το περάσει, πρέπει να παραπεμφθεί για λεπτομερή έλεγχο, για να καλύψει τις δυσκολίες του πριν πάει στο σχολείο.
Το τεστ γίνεται στο Νοσοκομείο Παίδων, καθώς και από παιδιάτρους και ειδικούς θεραπευτές, που μπορεί να βρει κανείς στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.atest.gr
Οι απαραίτητες εξετάσεις
Η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πόπη Αναστασέα- Βλάχου συμβουλεύει: Πριν από το νηπιαγωγείο, να ελέγξετε την όραση του παιδιού σε παιδοοφθαλμίατρο και την ακοή του σε παιδοωτορινολαρυγγολόγο.
Πριν από το γυμνάσιο, να ζητήσετε εξέταση για σκολίωση από τον παιδίατρο.
Εάν το παιδί αθλείται, να του κάνετε τρίπλεξ καρδιάς.
Ελέγξτε το βιβλιάριο υγείας του παιδιού για τα απαραίτητα εμβόλια.
Πώς να βοηθήσετε τα πρωτάκια
Οι γονείς οφείλουν να διευκολύνουν τη μετάβαση του παιδιού τους στο σχολείο:
Διαβάζοντάς του βιβλία και συζητώντας τα μαζί του.
Εξηγώντάς του τις υποχρεώσεις του στο σχολείο.
Μαθαίνοντάς του κανόνες καλής συμπεριφοράς και υπευθυνότητας.
«Οι γονείς βοηθούν τα παιδιά τους όταν τους αφιερώνουν χρόνο και κυρίως όταν τα διδάσκουν με το δικό τους καλό παράδειγμα και όχι μόνο με λόγια», τονίζει η κ. Θωμαΐδου.
Πηγή: ygeia.tanea.gr
Τα 'τεστ' πριν το πρώτο κουδούνι!