Γιατί να υπάρχει πείνα και στέρηση σε οποιαδήποτε χώρα, σε οποιαδήποτε πόλη, σε οποιοδήποτε τραπέζι, όταν ο άνθρωπος έχει πόρους και γνώση να εξασφαλίσει σε όλη την ανθρωπότητα τα αναγκαία για την επιβίωση;
Δεν υπάρχει έλλειμμα στα υλικά αποθέματα. Το έλλειμμα υπάρχει στην ανθρώπινη θέληση», είχε πει πριν από τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Στο ίδιο έγκλημα είμαστε ακόμη και σήμερα θεατές. Και αν οι αγώνες για την εξάλειψή του κατάφεραν να το συμπεριλάβουν στην ατζέντα των ισχυρών αυτού του κόσμου, δεν σημαίνει ότι λύθηκε. Απλώς... εξουδετερώθηκε: σαν να σταμάτησε ο αγώνας για την απελευθέρωση των ανθρώπων από την τυραννία της φτώχειας. Σαν να συγκαλύπτονται οι ευθύνες για αυτήν την αποτυχία...
Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αφρική: στα χρόνια της ανεξαρτησίας της ήταν ακόμα μια ήπειρος εξαγωγής τροφίμων. Σήμερα μετρά τις πληγές της στις χώρες με την πιο ακραία μορφή ένδειας. Στη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων του 20ού αιώνα, οι παρατεταμένες συγκρούσεις τής κόστισαν ανεκτίμητες, αμέτρητες ζωές κι ακόμη, της στέρησαν 120 δισεκατομμύρια δολάρια από τη χαμένη αγροτική παραγωγή. Ομως στην πραγματικότητα είναι η πείνα που σκοτώνει: την τελευταία δεκαετία στο Κονγκό η πλειονότητα των σχεδόν πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν χάσει τη ζωή τους, παρά τη συνεχιζόμενη εμπόλεμη κατάσταση, πέθαναν εξαιτίας των ασθενειών και της πείνας, όχι λόγω βίας. Αν υποθέσουμε ότι η φτώχεια και η πείνα δεν αποτελούν μια δυσβάσταχτη καθημερινή βιαιότητα για εκείνους που τη βιώνουν...
Κι αντί στην αυγή του 21ου αιώνα να έχουμε απαλλαγεί από αυτό το μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ο πλούσιος Βορράς εξακολουθεί να λυμαίνεται τον φτωχό Νότο.
Τα στοιχεία κατά του εγκλήματος που υπολογίζουν τη φρίκη και ποσοτικοποιούν το όνειδος είναι αμείλικτα:
* Ο ένας στους έξι κατοίκους του πλανήτη -πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι- δεν έχει αρκετή τροφή. Τα τελευταία 170 εκατομμύρια υποσιτισμένων ανθρώπων -ένας πληθυσμός που αντιστοιχεί σ' αυτούς της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Καναδά μαζί- σπρώχτηκαν στην πείνα όχι από κάποια έλλειψη στην παραγωγή τροφίμων αλλά από την οικονομική κρίση.
* Τα παιδιά είναι τα μεγαλύτερα θύματα: ο υποσιτισμός είναι υπεύθυνος για το 50-60% των παιδικών θανάτων. Σχεδόν ένα στα τρία παιδιά στον κόσμο υποσιτίζεται, με αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες βλάβες στην υγεία του -σωματική και πνευματική. Η μόνιμη εξασθένηση του ανοσοποιητικού τους συστήματος σημαίνει ότι είναι 12 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από εύκολα αντιμετωπίσιμες ασθένειες.
* Κι όλα αυτά όταν σε κάθε ζωντανό άνθρωπο σήμερα αντιστοιχούν 17% περισσότερες θερμίδες απ' ό,τι τριάντα χρόνια πριν, παρά το γεγονός ότι ο συνολικός πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά 70%. Μόνο που οι φτωχοί δεν επωφελούνται από το επιπλέον φαγητό, καθώς είναι οι πλούσιες χώρες αυτές που καταναλώνουν ολοένα και περισσότερες θερμίδες. Η διαφορά στην πρόσληψη θερμίδων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών υπολογίζεται σε τρία μεγάλα χάμπουργκερ (Big Mac) το άτομο ημερησίως.
Δεν συνιστούν τα παραπάνω μια σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια; Κι όμως, οι ισχυροί περί άλλα τυρβάζουν. Οι πλούσιες χώρες δεν εκπληρώνουν ούτε στο μισό τις υποσχέσεις τους και η Ελλάδα είναι μια από αυτές τις χώρες, με τις χειρότερες μάλιστα επιδόσεις. Η πλειονότητα των χρόνια υποσιτισμένων άλλωστε ζει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τη γεωγραφική κατανομή που υιοθετεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων, στην Ασία και τον Ειρηνικό εκτιμώνται σε 642 εκατομμύρια, 265 εκατομμύρια στην υποσαχάρια Αφρική, 53 εκατομμύρια στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική -η πρόοδος που είχαν πετύχει τα προηγούμενα χρόνια φαίνεται να υποκύπτει μπρος στην κρίση- και 42 εκατομμύρια κοιμούνται νηστικοί στην Εγγύς Ανατολή και τη βόρεια Αφρική. Το μερίδιο των ανεπτυγμένων χωρών στην πίτα των πεινασμένων του κόσμου ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια.
Τα πράγματα φαίνεται να χειροτερεύουν στην πορεία για το 2010. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην κρίση και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των φτωχών ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι πολλοί. Οι τιμές των βασικών τροφίμων παραμένουν σε δυσπρόσιτα ύψη για πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η παγκόσμια ύφεση σημαίνει απώλεια εισοδήματος για εκατοντάδες εκατομμύρια: χώρες με μετανάστες σε αναπτυγμένες χώρες χάνουν εισόδημα από τη μείωση των εμβασμάτων που στέλνουν οι άνθρωποι αυτοί στην πατρίδα τους. Το μείγμα γίνεται εκρηκτικό αν το συνδυάσει κανείς με τις μειώσεις των εξαγωγών ή των επενδύσεων στις χώρες αυτές. Η ανεργία σε χώρες με ανύπαρκτη εργατική νομοθεσία σημαίνει ότι ακόμη και οι άνθρωποι που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από την απόλυτη φτώχεια πεινούν. Οσοι μετανάστες επαναπατρίζονται προστίθενται στους ανέργους, ενισχύοντας τη μαύρη εργασία που ρίχνει τα μεροκάματα.
Το κακό συμπληρώνεται από την κλιματική αλλαγή που ήδη πλήττει αρκετές χώρες.
Σε κάθε περίπτωση, η διεθνής κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει ένα γεγονός: ότι κάθε έξι δευτερόλεπτα ένα παιδί στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου πεθαίνει από την πείνα, όταν στον κόσμο υπάρχει άφθονη τροφή για όλους μας.
Ποιος φταίει για το 1 δισ. πεινασμένων
Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Για ποιο λόγο να πένονται πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι; Ποιοι παράγοντες υποδαυλίζουν την τεράστια ανθρωπιστική κρίση; Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η αποτυχία τής οικονομίας της αγοράς δεν είναι οι μόνες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα... μερικές από αυτές.
ΕΠΙΛΟΓΕΣ Περισσότερα από 15 τρισ. δολάρια προωθήθηκαν προς τον οικονομικό και χρηματιστικό τομέα σε ΗΠΑ και Ευρώπη, μετά την κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς και άλλων ιδρυμάτων στα τέλη του 2008. Μόλις το 1% αυτής της χρηματοδότησης θα εξασφάλιζε την ανάπτυξη της αγροτοκαλλιέργειας και την ενδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο και μάλιστα για πέντε ολόκληρα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση της Action Aid «Ποιος στ' αλήθεια μάχεται την πείνα», που την εξέδωσε με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας. Ωστόσο, το ένα δισεκατομμύριο πεινασμένοι δεν φαίνεται να έχουν τα ίδια πολιτικά μέσα που διαθέτουν οι τραπεζίτες. Βλέπετε, οι εφτά στους δέκα υποσιτισμένους είναι είτε αγρότες με πολύ μικρά αγροκτήματα είτε ακτήμονες.
ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ Οι πλούσιες χώρες δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους για ν' αλλάξει η κατάσταση: με την εξαίρεση των Λουξεμβούργου, Σουηδίας και Νορβηγίας, οι περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ δεν καταβάλλουν ούτε το μισό των υποχρεώσεων που έχουν συμφωνήσει σε αναπτυξιακή βοήθεια μέχρι το 2012, ενώ η χώρα μας είναι η μοναδική ανάμεσα στις 22 χώρες που δίνει λιγότερο από το 10% του ποσού που της αντιστοιχεί. Επιπλέον, αν οι ανεπτυγμένες χώρες θέλουν να βοηθήσουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο να ορθοποδήσει και να μειώσει την πείνα οφείλουν να αλλάξουν και την πολιτική αρωγής που ακολουθούν: για παράδειγμα, το 65% των χρημάτων που έδωσαν οι ΗΠΑ για διατροφική βοήθεια απορροφήθηκαν από διάφορα έξοδα, διαχείρισης και αποστολής, κι όχι από μακροπρόθεσμα αγροτικά προγράμματα, ώστε να αναπτυχθεί η τοπική παραγωγή τροφίμων.
ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ Η οικονομική κρίση έδωσε τη χαριστική βολή στις φτωχές χώρες, που ήδη υπέφεραν από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τους επιβλήθηκαν, με πρωτεργάτες την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι αγρότες παραδόθηκαν στα καπρίτσια της αγοράς: εγκαταλείφθηκε η επένδυση στις καλλιέργειες, αναδιαρθρώθηκαν οι αγορές, αφαιρέθηκαν οι υπηρεσίες που εγγυώνταν σταθερό εισόδημα και εγγυημένες τιμές, απαγορεύτηκαν οι επιδοτήσεις στα λιπάσματα. Οι εθνικοί πόροι για τους αγρότες κατακρημνίστηκαν: έπεσαν από το 14% στη δεκαετία του 1980 σε λιγότερο από 4% το 2007. Επιπλέον, οι ευάλωτες χώρες αναγκάστηκαν να καταρτίσουν αυστηρούς προϋπολογισμούς, γεγονός που στην ουσία ματαίωσε και κάθε προσπάθεια κοινωνικής πρόνοιας. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο καταστροφικό ώστε στη φετινή σύνοδο της G20 συμφωνήθηκε με την Αφρικανική Ενωση επέκταση στη χρηματοδότηση της κοινωνικής προστασίας, προκειμένου να μετριαστεί λίγο ο αντίκτυπος από την αύξηση στις τιμές των τροφίμων και την ανεργία. Γεγονός όμως είναι ότι το 80% των χωρών στον αναπτυσσόμενο κόσμο στερούνται περιεκτικής κοινωνικής προστασίας.
ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ Η διατροφική κρίση δεν προκλήθηκε πέρσι από τις ανεπαρκείς σοδειές: αν και παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής, αυτή καταναλώθηκε όχι για να ταΐσει ανθρώπους αλλά για να τροφοδοτήσει με καύσιμα τα αυτοκίνητα. Για πολλούς ερευνητές, τα βιοκαύσιμα ευθύνονται επίσης για την αύξηση στις τιμές των τροφίμων. Οχι μόνο καίμε σε βιοκαύσιμα το φαγητό των πεινασμένων, αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες στερούνται και σημαντικές καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Σύμφωνα με υπολογισμούς, από το 2006 η απώλεια αυτή έχει φτάσει την έκταση ολόκληρης της Γαλλίας, περίπου 200 εκατομμύρια στρέμματα αγροτικής γης. Σε Τανζανία, Μοζαμβίκη, Γκάνα και Αιθιοπία, μετά την εισβολή Ευρωπαίων παραγωγών, η γη στην οποία πριν καλλιεργούσαν τροφή, τώρα χρησιμοποιείται για να επιτείνει την πείνα. Αυτή η... καλλιέργεια επιδοτείται κιόλας: οι βιομηχανίες βιοκαυσίμων έλαβαν από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ 13 δισ. δολάρια επιχορήγηση μόνο για το 2006, ποσό που αναμένεται να πολλαπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια.
ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Οι δυσχερείς καιρικές συνθήκες επηρεάζουν ήδη τις 20 από τις 41 αναπτυσσόμενες χώρες που μαστίζονται από την κρίση της πείνας. Η ανομβρία έχει πλήξει τις ανατολικές επαρχίες της Γουατεμάλας, το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Αφρικής, την πεδιάδα του Γάγγη στην Ινδία και τις βορεινές φάρμες στην Κίνα.
«Η τροφή είναι πολυτέλεια. Τρώμε μόνο όταν είναι εντελώς απαραίτητο» αφηγείται ο 80χρονος Κόκουλαμ Τσέμγουιγκ, ο οποίος ζει σε ένα μέρος της Κένυας που αντιμετωπίζει την τέταρτη συνεχή χρονιά έντονης ξηρασίας. Η παρατεταμένη ανομβρία στη χώρα έχει χτυπήσει το σήμα κινδύνου εδώ και καιρό, ενώ σε μερικές άνυδρες περιοχές στα βόρεια της χώρας έχει να βρέξει εδώ και χρόνια.
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί: οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η παραγωγή τροφής μπορεί να μειωθεί ακόμη και στο μισό την επόμενη δεκαετία, σε ορισμένες αφρικανικές περιοχές. Μπορεί την κλιματική αλλαγή να την προκαλούν οι πλούσιες χώρες, αλλά είναι οι φτωχές εκείνες που ζημιώνονται: σ' αυτές καταγράφεται το 99% των θανάτων από καιρικές καταστροφές και ταυτόχρονα το 90% των συνολικών οικονομικών απωλειών εξαιτίας τους.
ΚΡΙΣΗ Τα σπασμένα των πλούσιων πληρώνουν οι φτωχοί κι ας μην ευθύνονται ούτε γι' αυτήν. Μόνο στην υποσαχάρια Αφρική οι θάνατοι παιδιών αναμένεται να αυξηθούν μέχρι και κατά 50.000 ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Οι χώρες που υφίστανται τις μεγαλύτερες συνέπειες είναι αυτές που συμμορφώθηκαν με την οικονομική φιλελευθεροποίηση και απελευθέρωσαν τομείς της οικονομίας τους. Για παράδειγμα, η Ν. Αφρική, που αποτελούσε «υπόδειγμα» οικονομίας ελεύθερης αγοράς μετά το απαρτχάιντ, είναι αντιμέτωπη με πτώση εισοδήματος της τάξης του 50% και απώλεια οικονομικών εισροών από το εξωτερικό που αντιστοιχούν στο 1/5 του ΑΕΠ της.
Το Δίκτυο Οργανώσεων κατά της Φτώχειας SOLIDAR εκτιμά ότι η χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών θα έχει έλλειμμα που μπορεί να φτάσει τα 700 δισ. δολάρια, οι επενδύσεις ήδη μειώθηκαν κατά 20% σε σχέση με πέρσι, τα ιδιωτικά κεφάλαια που επενδύονται σ' αυτές θα πέσουν κατά 165 δισ. δολάρια λόγω των περιορισμών στα τραπεζικά δάνεια, ενώ περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι θα μείνουν άνεργοι.
Μια σημαντική απώλεια εισοδήματος για τις πιο φτωχές χώρες είναι η μείωση των εμβασμάτων που στέλνουν οι μετανάστες στην πατρίδα τους, και για ορισμένες χώρες αποτελούν βασικό στήριγμα. Για παράδειγμα, σε ποσοστό επί του ΑΕΠ, το 45% του Τατζικιστάν, το 38% της Μολδαβίας και το ένα τέταρτο σε Ονδούρα, Λίβανο και Γουιάνα εξαρτάται από τα εμβάσματα που λαμβάνουν. Στην Κένυα τα εμβάσματα ήταν κατά 27% μειωμένα τον Ιανουάριο του 2009 σε σύγκριση με πέρσι.
Πίσω από τις στατιστικές υπάρχουν άνθρωποι και προσωπικές ιστορίες
Ινδία: Η Βικτόρια, 39 ετών, μητέρα ενός αγοριού που πηγαίνει σχολείο, δουλεύει εδώ και χρόνια στην παραγωγή λουλουδιών μαζί με τον άνδρα της.
Η γη δύο στρεμμάτων που καλλιεργούν δεν τους ανήκει. Τη νοικιάζουν για 37.000 ρουπίες το χρόνο. Μέχρι να χτυπήσει η κρίση, ξόδευαν 5.000 ρουπίες το μήνα σε τρόφιμα και τους περίσσευαν αρκετά χρήματα για να καλύψουν κι άλλες ανάγκες. Πέρσι πλημμύρες κατέστρεψαν τα περισσότερα φυτά ενώ αυξήθηκαν οι τιμές στα λιπάσματα, οι τιμές του πετρελαίου και κατά συνέπεια το κόστος μεταφοράς των λουλουδιών στην πόλη. Οι αγοραστές μειώθηκαν τόσο που έπεσαν οι τιμές των λουλουδιών και πια δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν με τα χρήματα που κερδίζουν. Παλιά μπορούσαν να φάνε κρέας μία φορά την εβδομάδα, τώρα ούτε μία φορά το μήνα. Ούτε φτάνουν τα χρήματα για να συνεχίσει το παιδί τους το σχολείο. Η Βικτόρια είναι η εκπρόσωπος του χωριού της στην Ενωση Εργαζομένων Γυναικών και πια δεν της φτάνουν τα χρήματα για το εισιτήριο ώστε να πηγαίνει στις συναντήσεις της Ενωσης.
Νότιος Αφρική: Ο Εφραίμ Μαναμέλα, 43 χρόνων, συντηρεί και τα παιδιά της κόρης του. Πριν από έξι χρόνια έπιασε δουλειά ως οδηγός φορτηγού σε εργολαβική εταιρεία ορυχείων πλατίνας. Η δουλειά ήταν σκληρή, έξι ημέρες την εβδομάδα, για δώδεκα ώρες, πρωί ή βράδυ. Οταν ένας εργάτης αρρώσταινε, δεν πληρωνόταν. Εάν αυτό συνέβαινε το βράδυ, η κλινική του ορυχείου ήταν κλειστή, οπότε ο επόπτης πήγαινε τον εργάτη στην είσοδο της εταιρίας και από εκεί έπρεπε να βρει ο άνθρωπος μόνος του να γυρίσει στο σπίτι. Εχασε τη δουλειά του πέρσι το Δεκέμβριο. Παρ' όλο που είναι μέλος συνδικάτου, το συνδικάτο δεν μπορεί να τον βοηθήσει επειδή υπέγραψε το συμβόλαιο πριν να γίνει μέλος. Φοβάται ότι δεν θα βρει δουλειά και θα αναγκαστεί να πάει στο Γιοχάνεσμπουργκ. Η γυναίκα του δουλεύει ως υπηρέτρια σε ένα σπίτι λευκών. Τώρα έχουν κόψει το μεσημεριανό και το βράδυ τρώνε σπανάκι και χυλό καλαμποκιού.
Στην πόλη του ζουν σχεδόν 22.000 άνθρωποι. Οι εργάτες που απολύθηκαν από τα ορυχεία ξεπερνούν τους 8.000. Καθώς πολλοί είναι πια άνεργοι, έχει αυξηθεί ο αλκοολισμός και η βία: πολλοί στρέφονται κατά των ξένων (από Ζιμπάμπουε, Μοζαμβίκη, Σουαζιλάνδη, Μαλάουι, Λεσότο) γιατί θεωρούν ότι τους παίρνουν τις δουλειές.
Βιετνάμ: Η Νγκουγιέν Τι Λαν, 40 ετών, μητέρα δύο παιδιών, είναι η μόνη που φέρνει χρήματα στο σπίτι. Δουλεύει σκληρά για πολλές ώρες σε εργοστάσιο παπουτσιών. Από τότε που η κρίση χτύπησε το Βιετνάμ, το εισόδημά της έπεσε στο μισό, γεγονός που δυσκολεύει ιδιαίτερα τη ζωή της οικογένειας, ωστόσο νιώθει τυχερή που έχει δουλεια καθώς οι παραγγελίες μειώθηκαν τόσο που οι μισοί από τους συναδέλφους της απολύθηκαν. Ο άνδρας της υποφέρει από αρθριτικά και μπορεί μόνο να καλλιεργήσει λίγο ρύζι, που φτάνει ίσα ίσα για να φάει η οικογένεια. Πριν από την κρίση, η Λαν επέστρεφε στο σπίτι της κάθε δύο εβδομάδες με χρήματα που αρκούσαν για την οικογένεια ενώ και τα δυο της αγόρια πήγαιναν στο σχολείο. Τώρα, με τις τιμές των τροφίμων να ανεβαίνουν συνέχεια τρώει μόνο ένα μικρό γεύμα την ημέρα, δεν έχει χρήματα να αγοράσει καθαρό νερό και νιώθει υποσιτισμένη και αδύναμη. Ο πιο μεγάλος γιος της εγκατέλειψε το σχολείο και ψάχνει για δουλειά. Η Λαν ανησυχεί και για τον μικρότερο, καθώς τα δίδακτρα για το σχολείο έφτασαν να αντιστοιχούν σε πέντε τωρινούς μισθούς της.
ΛΟΡΑ ΣΑΛΙΒΑΝ
«Με το ένα χέρι η Ε.Ε. δίνει βοήθεια, με το άλλο την παίρνει πίσω»
Ανιση κατανομή πόρων, διεθνείς οργανισμοί που δεν έχουν συνάφεια με την καταπολέμηση της φτώχειας, έλλειψη πολιτικής βούλησης για αλλαγή της κατεστημένης κατάστασης και συνακόλουθα ασυνάρτητες πολιτικές είναι οι λόγοι για τους οποίους έχουν αποτύχει οι προσπάθειες για τη μείωση της φτώχειας, σύμφωνα με τη Λόρα Σάλιβαν, διευθύντρια ευρωπαϊκής πολιτικής και εκστρατειών της οργάνωσης ActionAid, με την οποία επιχειρήσαμε να εντοπίσουμε τα εμπόδια που ορθώνονται σ' αυτόν τον αγώνα.
Μας εξηγεί:
«Σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εύκολο να το δει κανείς: με το ένα χέρι η Ε.Ε. δίνει το μεγαλύτερο ποσό σε αναπτυξιακή βοήθεια και με το άλλο χέρι τα παίρνει πίσω με τις εμπορικές συμφωνίες που συνάπτει με τις φτωχές χώρες, οι οποίες καταλήγουν να έχουν καταστρεπτικές συνέπειες. Για παράδειγμα στη Σενεγάλη, υπάρχουν μικρές κοινότητες ψαράδων που κάνουν αυτή τη δουλειά με μικρές βαρκούλες. Φανταστείτε τι έχει να γίνει όταν τεράστια ευρωπαϊκά αλιευτικά αρχίσουν να ψαρεύουν στη Δ. Αφρική, όπως έχει συμφωνηθεί, και ποιο θα είναι το μέλλον όχι μόνο της αλιείας αλλά και του ψαρότοπου από την υπεραλίευση στην περιοχή».
Οσο για την ανισότητα των πόρων;
«Ακόμη και σήμερα είναι πολύ περισσότερα αυτά που παίρνει ο πλούσιος Βορράς από αυτά που δίνει στον φτωχό Νότο. Η αναπτυξιακή βοήθεια από όλες τις πλούσιες χώρες το 2006 ήταν 119 δισεκατομμύρια δολάρια, ωστόσο το ποσό που εξοικονόμησαν είτε μέσω της φοροδιαφυγής είτε με την εισβολή των πολυεθνικών εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 500-800 δισ. δολάρια. Μόνο οι φόροι που γλιτώνουν αυτές οι εταιρείες ετησίως υπολογίζεται ότι αντιστοιχούν σε ποσό 1,5 φορά μεγαλύτερο από τη διεθνή αναπτυξιακή αρωγή».
Δεν φταίνε και οι ανισότητες που υπάρχουν και στις ίδιες τις χώρες που μαστίζονται από φτώχεια;
«Ασφαλώς. Για παράδειγμα στην Ινδία, υπάρχουν 167 εκατομμύρια παρίες που ζουν στην απόλυτη φτώχεια. Οπότε οι στατιστικές, που δείχνουν σχετικά υψηλό ΑΕΠ, είναι παραπλανητικές καθώς μεγάλη μάζα πληθυσμού αποκρύπτεται επειδή δεν έχει δικαιώματα. Ουσιαστικά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους ούτε να αλλάξουν τις δομές της κοινωνίας που τους έχουν παγιδέψει στον αποκλεισμό. Μια τέτοια εντελώς μαζική κατηγορία είναι οι γυναίκες προς τις οποίες ζητάμε να κατευθύνεται η βοήθεια γιατί οι έρευνές μας έχουν τεκμηριώσει ότι όταν επενδύει κάποιος στις γυναίκες, είναι σαν να επενδύει σε όλη την κοινότητα αλλά και το μέλλον της που είναι τα παιδιά. Στην Αφρική οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για το 60-89% όλης της παραγωγής, ενώ τους ανήκει μόλις το 1% της γης. Δεν είναι όμως μόνο η ανισότητα στο δικαίωμα στη γη. Νομίζουμε ότι στις γυναίκες υπάρχει ένα τεράστιο δυναμικό για να αλλάξουν τα πράγματα και γι' αυτό ζητάμε την προστασία τους και την ενεργό συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων».
Μπορεί να γίνει κάτι για να τηρηθούν οι υποσχέσεις που αφειδώς μοιράζουν οι διάφοροι αρχηγοί των πλούσιων χωρών (8 ή 20);
«Πιστεύω στη δύναμη των ανθρώπων να πιέσουν τις κυβερνήσεις ώστε να ασχοληθούν σοβαρά με τη μείωση της φτώχειας. Δεν είναι μόνο το ότι τα χρήματα που διαθέτουν δεν είναι αρκετά. Είναι ότι πολλές φορές μπορεί να καταλήξουν σε λάθος χέρια, στις μεγάλες εταιρείες γεωργικών βοηθημάτων για παράδειγμα και όχι στους μικροκαλλιεργητές και στις γυναίκες. Χρειάζεται ακόμη να αλλάξουν κατεύθυνση οι πολιτικές: να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις αγορές για τα προϊόντα των πιο φτωχών, που θα τους βοηθήσει να χρηματοδοτήσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή τους αλλά και να τους δοθεί η ευκαιρία να συμμετέχουν εκεί που λαμβάνονται οι αποφάσεις που τους αφορούν. Δεν μπορεί να υπάρχουν πάνω από 180 χώρες στον κόσμο και τις αποφάσεις να τις παίρνουν συμβούλια των 8 ή 20 ισχυρότερων. Νομίζω ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο οικονομικό συμβούλιο υπό την εποπτεία του ΟΗΕ που να εγγυάται την αντιπροσώπευση στις οικονομικές αποφάσεις που λαμβάνονται. Ακόμη, θα μπορούσε να εφαρμοστεί μια νομοθεσία που θα εμποδίζει την τεράστια εκροή κεφαλαίων χάρη στη φοροδιαφυγή και να βρεθούν τρόποι διαχείρισης του δυσβάσταχτου χρέους αυτών των χωρών».
Κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Η κ. Σάλιβαν μας εγκαλεί. «Επιπλέον, υπάρχει κάτι που μπορείτε κι εσείς να κάνετε: να πιέσετε την κυβέρνησή σας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, καθώς από το 0,7% του εισοδήματος που οφείλει να συνεισφέρει σε βοήθεια η Ελλάδα, δίνει μόνο το 0,2%».
Εκεί που μια κατσίκα φτάνει
Στη γλώσσα του, «μορ» σημαίνει ευτυχία. Μας θύμισε το αμόρ, την αγάπη. «Μα είναι αδέλφια», μας είπε. Ανάμεσα στην κατάκτηση της πρώτης και τη γενναιόδωρη προσφορά της δεύτερης μεσολαβεί πολύς πόνος αλλά και κόπος. Αυτή είναι η ιστορία του Κενυάτη δασκάλου Τομπίας Νιάμπολα.
Εκπρόσωπος μιας κοινότητας που δημιουργήθηκε από τη συνένωση τεσσάρων χωριών και πήρε το όνομά της, Μπάμα, από τα αρχικά τους.
Συναντηθήκαμε όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα για να παραλάβει εκ μέρους της ActionAid το βραβείο για τον αγώνα κατά της φτώχειας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μικρός αναγκαζόταν να διανύει καθημερινά μια απόσταση πολλών χιλιομέτρων με το ποδήλατο για να πηγαινοέρχεται στο μοναδικό σχολείο της περιοχής. Κατάφερε να μορφωθεί και να γίνει δάσκαλος με την υποστήριξη συγγενών και φίλων. Αυτή η βοήθεια ήταν το κίνητρο και η υπόσχεσή του: «Οταν έρθει ο καιρός μου να ξεπληρώσω ό,τι επενδύθηκε πάνω μου». «Επενδύθηκε» είναι η λέξη που χρησιμοποιεί επειδή απαιτούνται δίδακτρα για να πάει ένα παιδί σε σχολείο στην Κένυα.
Πώς ξεκίνησαν τον κοινό αγώνα επιβίωσης;
«Η μύγα αποδεκάτισε τα ζώα που μας έτρεφαν, με αποτέλεσμα η φτώχεια να διώξει όσους μπορούσαν να δουλέψουν, ακόμη και τα μικρά παιδιά. Στο σχολείο μου μειώθηκαν οι εγγραφές: τα κορίτσια που έφευγαν για τις μεγάλες πόλεις για να δουλέψουν σε σπίτια τα στρατολογούσαν στην πορνεία ή στα μπαρ, και τα αγόρια στις σκληρές δουλειές. Το χωριό έμεινε με πολύ λίγα παιδιά, κυρίως ορφανά, και σχεδόν μόνο παππούδες και γιαγιάδες. Ολοι νιώθαμε το ίδιο: είχαμε ένα ορφανό ή έναν άρρωστο συγγενή από AIDS, κάθε σπιτικό είχε έναν φρέσκο τάφο. Το να βρούμε μια λύση μας αφορούσε όλους. Επιτακτικό ήταν να κάνουμε κάτι για τη φτώχεια, γιατί η φτώχεια σπρώχνει στην εκπόρνευση και γίνεται έτσι ο κυριότερος παράγοντας για την εξάπλωση του AIDS. Ομως, πάνω απ' όλα έπρεπε να πολεμήσουμε την πείνα, γιατί με άδειο στομάχι τι να κάνεις; Ετσι ενώσαμε τις δυνάμεις μας και φτιάξαμε την κοινότητα Μπάμα, αρχικά για να καταπολεμήσουμε τη μύγα τσε τσε. Βάλαμε όλα μας τα λεφτά, αγοράσαμε το φάρμακο, μαζέψαμε τα ζώα και τα ψεκάσαμε. Υστερα από λίγο είδαμε ότι όχι μόνο παρέμειναν υγιή αλλά άρχισαν να γεννούν. Ωστόσο δεν αρκούσαν για να μας βοηθήσουν στην παραγωγη ή να μας θρέψουν όλους. Το 2004 η ActionAid, που είδε τις προσπάθειές μας, αποφάσισε να μας βοηθήσει. Ετσι μπορέσαμε να πάρουμε κι άλλα ζώα. Δώσαμε μερικά στις γιαγιάδες που πρόσεχαν τα ορφανά κι επιπλέον δούλευαν στους αγρούς για να βγάζουν τροφή αλλά και τα δίδακτρα για το σχολείο. Μετά εκπαίδευσε μερικούς από μας ώστε να ενημερώσουμε για τους τρόπους μετάδοσης του ιού και πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε: στην κοινότητά μας πολλοί είναι οροθετικοί και δεν το γνώριζαν. Μέρος του προβλήματος οφείλεται και σε κάποια έθιμά μας: υπάρχει η συνήθεια όταν μια γυναικα χάνει τον άνδρα της, συνήθως από AIDS, να ακολουθεί έναν συγγενή του εκλιπόντος κι έτσι να μεταδίδεται ο ιός. Σήμερα πάνω από 100 νέες γυναίκες και χήρες αποφάσισαν να βάλουν ένα τέλος στην "κληρονομιά συζύγου", παραμερίζοντας μια επιζήμια παράδοση...».
Στο χωριό ζουν περίπου 2.500 κάτοικοι, σχεδόν οι μισοί είναι παιδιά. Ομως, επειδή λείπουν οι μεσαίες ηλικίες μερικά αντιμετωπίζονται ως ενήλικες και ας μην έχουν κλείσει τα 18. «Στην κοινωνία μας λειτουργούμε σαν εκτεταμένες οικογένειες: τα παιδιά έρχονται στις γιαγιάδες τους είτε επειδή ορφανεύουν είτε επειδή οι γονείς έχουν φύγει για δουλειά και προσπαθούμε να τα στείλουμε σχολείο και να τα βοηθήσουμε, γιατί και αυτά βοηθάνε στις δουλειές.
Η εκπαίδευση είναι το παν, χωρίς αυτήν η ζωή δεν έχει κανένα νόημα και σ' αυτόν τον σκοπό έχω αφιερώσει τη ζωή μου. Δεν έχω κανένα σπουδαίο σπίτι ούτε περιουσία, αλλά όταν βλέπω τα παιδιά να πηγαίνουν στο σχολείο και να δουλεύουν νιώθω ότι έχω επενδύσει σωστά και μου ανήκουν οι ουρανοί...».
Είναι όμως χαρούμενος και για κάτι ακόμη: «Σήμερα 285 ορφανά έχουν δικές τους κατσίκες και τώρα όχι μόνο έχουν γάλα αλλά και κάποια εισόδημα που τους επιτρέπει να πηγαίνουν σχολείο... Μακάρι όλα τα ορφανά να πάρουν από μια κατσίκα. Δεν είναι μόνο η εξασφάλιση της αυτάρκειάς τους αλλά γι' αυτά τα παιδιά αυτό το ζώο είναι κάτι σαν συγγενής, που μπορούν να λένε ότι είναι δικό τους, επειδή όταν κάποιος πεθαίνει οι συγγενείς του τα παίρνουν όλα κι έτσι τα ορφανά δεν έχουν τίποτα απολύτως. Είναι βλέπετε που έχουμε να παραμερίσουμε και μερικές επιζήμιες παραδόσεις μας για να ελέγξουμε τη διάδοση του ιού και τη φτώχεια. Είναι δύσκολο να απαλλαγούν οι άνθρωποι από τις προκαταλήψεις τους...».
Εγιναν ακόμη κι άλλα βήματα στο χωριό: με τη συνεργασία ενός πανεπιστημίου άρχισαν να παράγουν τοπικές καλλιέργειες με διατροφική αξία που «άρχισαν να αφήνουν και απόθεμα πλέον. Υπήρχαν βρώσιμα φυτά που φύτρωναν δίπλα μας αλλά τα είχαμε ξεχάσει, γιατί καλλιεργούσαμε τα είδη που μας είχαν πει να καλλιεργούμε κι έτσι φτάσαμε να μην έχουμε να φάμε. Οι νέοι έφευγαν να δουλέψουν στις μεγάλες καλλιέργειες και όταν γύριζαν είχε περάσει η εποχή για να δουλέψουν τα χωράφια τους εδώ. Σιγά σιγά, δανείζουμε στους αγρότες την τροφή ώστε να μείνουν εδώ να δουλέψουν και να ζήσουν και μας την επιστρέφουν, και με το παραπάνω, στο τέλος της σοδειάς. Η εξασφάλιση της τροφής είναι πολύ σημαντική για μας: υπάρχουν άνθρωποι στην κοινότητά μας που μπορεί να περάσουν και μέρες χωρίς να έχουν κάτι να φάνε. Σε ένα σπίτι, μια οικογένεια χρειάζεται να έχει φαγητό μέχρι την επόμενη συγκομιδή, αλλά αυτό δεν το έχουμε καταφέρει για όλους ακόμη. Εδώ βρίσκεται και το κλειδί της επιτυχίας: αν όλοι έχουν να φάνε για ένα χρόνο, θα αρχίσουν να δημιουργούν απόθεμα και προμήθειες για πούλημα, θα σταματήσουν να εκδίδονται για να φάνε, οι ασθένειες που σχετίζονται με την έλλειψη τροφής θα γίνουν παρελθόν...».
Ο ίδιος, αν και είναι μόλις 56 χρόνων, θεωρείται ήδη πολύ μεγάλος για την κοινότητά του: «Είναι ζήτημα να φτάσει κάποιος τα 50». Και υπάρχει ένα πράγμα που δεν αντέχει: τις ερωτήσεις των παιδιών που πάσχουν από AIDS για το λόγο που πρέπει να πηγαίνουν στο γιατρό. «Εχετε χάσει κάποιον δικό σας από AIDS;» με ρώτησε, πριν μου μιλήσει για το μεγαλύτερο πρόβλημα στην κοινότητά του. Κι όταν τελειώναμε τη συζήτηση παρακάλεσε: «Πείτε στους ηγέτες σας να σταματήσουν να ξοδεύουν λεφτά για πολέμους και να χρηματοδοτήσουν την έρευνα ώστε να γλιτώσουμε αυτά τα παιδιά από το θάνατο»...
Πηγή: enet.gr
Δεν υπάρχει έλλειμμα στα υλικά αποθέματα. Το έλλειμμα υπάρχει στην ανθρώπινη θέληση», είχε πει πριν από τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Στο ίδιο έγκλημα είμαστε ακόμη και σήμερα θεατές. Και αν οι αγώνες για την εξάλειψή του κατάφεραν να το συμπεριλάβουν στην ατζέντα των ισχυρών αυτού του κόσμου, δεν σημαίνει ότι λύθηκε. Απλώς... εξουδετερώθηκε: σαν να σταμάτησε ο αγώνας για την απελευθέρωση των ανθρώπων από την τυραννία της φτώχειας. Σαν να συγκαλύπτονται οι ευθύνες για αυτήν την αποτυχία...
Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αφρική: στα χρόνια της ανεξαρτησίας της ήταν ακόμα μια ήπειρος εξαγωγής τροφίμων. Σήμερα μετρά τις πληγές της στις χώρες με την πιο ακραία μορφή ένδειας. Στη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων του 20ού αιώνα, οι παρατεταμένες συγκρούσεις τής κόστισαν ανεκτίμητες, αμέτρητες ζωές κι ακόμη, της στέρησαν 120 δισεκατομμύρια δολάρια από τη χαμένη αγροτική παραγωγή. Ομως στην πραγματικότητα είναι η πείνα που σκοτώνει: την τελευταία δεκαετία στο Κονγκό η πλειονότητα των σχεδόν πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν χάσει τη ζωή τους, παρά τη συνεχιζόμενη εμπόλεμη κατάσταση, πέθαναν εξαιτίας των ασθενειών και της πείνας, όχι λόγω βίας. Αν υποθέσουμε ότι η φτώχεια και η πείνα δεν αποτελούν μια δυσβάσταχτη καθημερινή βιαιότητα για εκείνους που τη βιώνουν...
Κι αντί στην αυγή του 21ου αιώνα να έχουμε απαλλαγεί από αυτό το μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ο πλούσιος Βορράς εξακολουθεί να λυμαίνεται τον φτωχό Νότο.
Τα στοιχεία κατά του εγκλήματος που υπολογίζουν τη φρίκη και ποσοτικοποιούν το όνειδος είναι αμείλικτα:
* Ο ένας στους έξι κατοίκους του πλανήτη -πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι- δεν έχει αρκετή τροφή. Τα τελευταία 170 εκατομμύρια υποσιτισμένων ανθρώπων -ένας πληθυσμός που αντιστοιχεί σ' αυτούς της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Καναδά μαζί- σπρώχτηκαν στην πείνα όχι από κάποια έλλειψη στην παραγωγή τροφίμων αλλά από την οικονομική κρίση.
* Τα παιδιά είναι τα μεγαλύτερα θύματα: ο υποσιτισμός είναι υπεύθυνος για το 50-60% των παιδικών θανάτων. Σχεδόν ένα στα τρία παιδιά στον κόσμο υποσιτίζεται, με αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες βλάβες στην υγεία του -σωματική και πνευματική. Η μόνιμη εξασθένηση του ανοσοποιητικού τους συστήματος σημαίνει ότι είναι 12 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από εύκολα αντιμετωπίσιμες ασθένειες.
* Κι όλα αυτά όταν σε κάθε ζωντανό άνθρωπο σήμερα αντιστοιχούν 17% περισσότερες θερμίδες απ' ό,τι τριάντα χρόνια πριν, παρά το γεγονός ότι ο συνολικός πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά 70%. Μόνο που οι φτωχοί δεν επωφελούνται από το επιπλέον φαγητό, καθώς είναι οι πλούσιες χώρες αυτές που καταναλώνουν ολοένα και περισσότερες θερμίδες. Η διαφορά στην πρόσληψη θερμίδων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών υπολογίζεται σε τρία μεγάλα χάμπουργκερ (Big Mac) το άτομο ημερησίως.
Δεν συνιστούν τα παραπάνω μια σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια; Κι όμως, οι ισχυροί περί άλλα τυρβάζουν. Οι πλούσιες χώρες δεν εκπληρώνουν ούτε στο μισό τις υποσχέσεις τους και η Ελλάδα είναι μια από αυτές τις χώρες, με τις χειρότερες μάλιστα επιδόσεις. Η πλειονότητα των χρόνια υποσιτισμένων άλλωστε ζει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τη γεωγραφική κατανομή που υιοθετεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων, στην Ασία και τον Ειρηνικό εκτιμώνται σε 642 εκατομμύρια, 265 εκατομμύρια στην υποσαχάρια Αφρική, 53 εκατομμύρια στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική -η πρόοδος που είχαν πετύχει τα προηγούμενα χρόνια φαίνεται να υποκύπτει μπρος στην κρίση- και 42 εκατομμύρια κοιμούνται νηστικοί στην Εγγύς Ανατολή και τη βόρεια Αφρική. Το μερίδιο των ανεπτυγμένων χωρών στην πίτα των πεινασμένων του κόσμου ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια.
Τα πράγματα φαίνεται να χειροτερεύουν στην πορεία για το 2010. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην κρίση και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των φτωχών ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι πολλοί. Οι τιμές των βασικών τροφίμων παραμένουν σε δυσπρόσιτα ύψη για πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η παγκόσμια ύφεση σημαίνει απώλεια εισοδήματος για εκατοντάδες εκατομμύρια: χώρες με μετανάστες σε αναπτυγμένες χώρες χάνουν εισόδημα από τη μείωση των εμβασμάτων που στέλνουν οι άνθρωποι αυτοί στην πατρίδα τους. Το μείγμα γίνεται εκρηκτικό αν το συνδυάσει κανείς με τις μειώσεις των εξαγωγών ή των επενδύσεων στις χώρες αυτές. Η ανεργία σε χώρες με ανύπαρκτη εργατική νομοθεσία σημαίνει ότι ακόμη και οι άνθρωποι που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από την απόλυτη φτώχεια πεινούν. Οσοι μετανάστες επαναπατρίζονται προστίθενται στους ανέργους, ενισχύοντας τη μαύρη εργασία που ρίχνει τα μεροκάματα.
Το κακό συμπληρώνεται από την κλιματική αλλαγή που ήδη πλήττει αρκετές χώρες.
Σε κάθε περίπτωση, η διεθνής κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει ένα γεγονός: ότι κάθε έξι δευτερόλεπτα ένα παιδί στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου πεθαίνει από την πείνα, όταν στον κόσμο υπάρχει άφθονη τροφή για όλους μας.
Ποιος φταίει για το 1 δισ. πεινασμένων
Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Για ποιο λόγο να πένονται πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι; Ποιοι παράγοντες υποδαυλίζουν την τεράστια ανθρωπιστική κρίση; Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η αποτυχία τής οικονομίας της αγοράς δεν είναι οι μόνες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα... μερικές από αυτές.
ΕΠΙΛΟΓΕΣ Περισσότερα από 15 τρισ. δολάρια προωθήθηκαν προς τον οικονομικό και χρηματιστικό τομέα σε ΗΠΑ και Ευρώπη, μετά την κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς και άλλων ιδρυμάτων στα τέλη του 2008. Μόλις το 1% αυτής της χρηματοδότησης θα εξασφάλιζε την ανάπτυξη της αγροτοκαλλιέργειας και την ενδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο και μάλιστα για πέντε ολόκληρα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση της Action Aid «Ποιος στ' αλήθεια μάχεται την πείνα», που την εξέδωσε με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για την Καταπολέμηση της Φτώχειας. Ωστόσο, το ένα δισεκατομμύριο πεινασμένοι δεν φαίνεται να έχουν τα ίδια πολιτικά μέσα που διαθέτουν οι τραπεζίτες. Βλέπετε, οι εφτά στους δέκα υποσιτισμένους είναι είτε αγρότες με πολύ μικρά αγροκτήματα είτε ακτήμονες.
ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ Οι πλούσιες χώρες δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους για ν' αλλάξει η κατάσταση: με την εξαίρεση των Λουξεμβούργου, Σουηδίας και Νορβηγίας, οι περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ δεν καταβάλλουν ούτε το μισό των υποχρεώσεων που έχουν συμφωνήσει σε αναπτυξιακή βοήθεια μέχρι το 2012, ενώ η χώρα μας είναι η μοναδική ανάμεσα στις 22 χώρες που δίνει λιγότερο από το 10% του ποσού που της αντιστοιχεί. Επιπλέον, αν οι ανεπτυγμένες χώρες θέλουν να βοηθήσουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο να ορθοποδήσει και να μειώσει την πείνα οφείλουν να αλλάξουν και την πολιτική αρωγής που ακολουθούν: για παράδειγμα, το 65% των χρημάτων που έδωσαν οι ΗΠΑ για διατροφική βοήθεια απορροφήθηκαν από διάφορα έξοδα, διαχείρισης και αποστολής, κι όχι από μακροπρόθεσμα αγροτικά προγράμματα, ώστε να αναπτυχθεί η τοπική παραγωγή τροφίμων.
ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ Η οικονομική κρίση έδωσε τη χαριστική βολή στις φτωχές χώρες, που ήδη υπέφεραν από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τους επιβλήθηκαν, με πρωτεργάτες την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι αγρότες παραδόθηκαν στα καπρίτσια της αγοράς: εγκαταλείφθηκε η επένδυση στις καλλιέργειες, αναδιαρθρώθηκαν οι αγορές, αφαιρέθηκαν οι υπηρεσίες που εγγυώνταν σταθερό εισόδημα και εγγυημένες τιμές, απαγορεύτηκαν οι επιδοτήσεις στα λιπάσματα. Οι εθνικοί πόροι για τους αγρότες κατακρημνίστηκαν: έπεσαν από το 14% στη δεκαετία του 1980 σε λιγότερο από 4% το 2007. Επιπλέον, οι ευάλωτες χώρες αναγκάστηκαν να καταρτίσουν αυστηρούς προϋπολογισμούς, γεγονός που στην ουσία ματαίωσε και κάθε προσπάθεια κοινωνικής πρόνοιας. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο καταστροφικό ώστε στη φετινή σύνοδο της G20 συμφωνήθηκε με την Αφρικανική Ενωση επέκταση στη χρηματοδότηση της κοινωνικής προστασίας, προκειμένου να μετριαστεί λίγο ο αντίκτυπος από την αύξηση στις τιμές των τροφίμων και την ανεργία. Γεγονός όμως είναι ότι το 80% των χωρών στον αναπτυσσόμενο κόσμο στερούνται περιεκτικής κοινωνικής προστασίας.
ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ Η διατροφική κρίση δεν προκλήθηκε πέρσι από τις ανεπαρκείς σοδειές: αν και παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής, αυτή καταναλώθηκε όχι για να ταΐσει ανθρώπους αλλά για να τροφοδοτήσει με καύσιμα τα αυτοκίνητα. Για πολλούς ερευνητές, τα βιοκαύσιμα ευθύνονται επίσης για την αύξηση στις τιμές των τροφίμων. Οχι μόνο καίμε σε βιοκαύσιμα το φαγητό των πεινασμένων, αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες στερούνται και σημαντικές καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Σύμφωνα με υπολογισμούς, από το 2006 η απώλεια αυτή έχει φτάσει την έκταση ολόκληρης της Γαλλίας, περίπου 200 εκατομμύρια στρέμματα αγροτικής γης. Σε Τανζανία, Μοζαμβίκη, Γκάνα και Αιθιοπία, μετά την εισβολή Ευρωπαίων παραγωγών, η γη στην οποία πριν καλλιεργούσαν τροφή, τώρα χρησιμοποιείται για να επιτείνει την πείνα. Αυτή η... καλλιέργεια επιδοτείται κιόλας: οι βιομηχανίες βιοκαυσίμων έλαβαν από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ 13 δισ. δολάρια επιχορήγηση μόνο για το 2006, ποσό που αναμένεται να πολλαπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια.
ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Οι δυσχερείς καιρικές συνθήκες επηρεάζουν ήδη τις 20 από τις 41 αναπτυσσόμενες χώρες που μαστίζονται από την κρίση της πείνας. Η ανομβρία έχει πλήξει τις ανατολικές επαρχίες της Γουατεμάλας, το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Αφρικής, την πεδιάδα του Γάγγη στην Ινδία και τις βορεινές φάρμες στην Κίνα.
«Η τροφή είναι πολυτέλεια. Τρώμε μόνο όταν είναι εντελώς απαραίτητο» αφηγείται ο 80χρονος Κόκουλαμ Τσέμγουιγκ, ο οποίος ζει σε ένα μέρος της Κένυας που αντιμετωπίζει την τέταρτη συνεχή χρονιά έντονης ξηρασίας. Η παρατεταμένη ανομβρία στη χώρα έχει χτυπήσει το σήμα κινδύνου εδώ και καιρό, ενώ σε μερικές άνυδρες περιοχές στα βόρεια της χώρας έχει να βρέξει εδώ και χρόνια.
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί: οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η παραγωγή τροφής μπορεί να μειωθεί ακόμη και στο μισό την επόμενη δεκαετία, σε ορισμένες αφρικανικές περιοχές. Μπορεί την κλιματική αλλαγή να την προκαλούν οι πλούσιες χώρες, αλλά είναι οι φτωχές εκείνες που ζημιώνονται: σ' αυτές καταγράφεται το 99% των θανάτων από καιρικές καταστροφές και ταυτόχρονα το 90% των συνολικών οικονομικών απωλειών εξαιτίας τους.
ΚΡΙΣΗ Τα σπασμένα των πλούσιων πληρώνουν οι φτωχοί κι ας μην ευθύνονται ούτε γι' αυτήν. Μόνο στην υποσαχάρια Αφρική οι θάνατοι παιδιών αναμένεται να αυξηθούν μέχρι και κατά 50.000 ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Οι χώρες που υφίστανται τις μεγαλύτερες συνέπειες είναι αυτές που συμμορφώθηκαν με την οικονομική φιλελευθεροποίηση και απελευθέρωσαν τομείς της οικονομίας τους. Για παράδειγμα, η Ν. Αφρική, που αποτελούσε «υπόδειγμα» οικονομίας ελεύθερης αγοράς μετά το απαρτχάιντ, είναι αντιμέτωπη με πτώση εισοδήματος της τάξης του 50% και απώλεια οικονομικών εισροών από το εξωτερικό που αντιστοιχούν στο 1/5 του ΑΕΠ της.
Το Δίκτυο Οργανώσεων κατά της Φτώχειας SOLIDAR εκτιμά ότι η χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών θα έχει έλλειμμα που μπορεί να φτάσει τα 700 δισ. δολάρια, οι επενδύσεις ήδη μειώθηκαν κατά 20% σε σχέση με πέρσι, τα ιδιωτικά κεφάλαια που επενδύονται σ' αυτές θα πέσουν κατά 165 δισ. δολάρια λόγω των περιορισμών στα τραπεζικά δάνεια, ενώ περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι θα μείνουν άνεργοι.
Μια σημαντική απώλεια εισοδήματος για τις πιο φτωχές χώρες είναι η μείωση των εμβασμάτων που στέλνουν οι μετανάστες στην πατρίδα τους, και για ορισμένες χώρες αποτελούν βασικό στήριγμα. Για παράδειγμα, σε ποσοστό επί του ΑΕΠ, το 45% του Τατζικιστάν, το 38% της Μολδαβίας και το ένα τέταρτο σε Ονδούρα, Λίβανο και Γουιάνα εξαρτάται από τα εμβάσματα που λαμβάνουν. Στην Κένυα τα εμβάσματα ήταν κατά 27% μειωμένα τον Ιανουάριο του 2009 σε σύγκριση με πέρσι.
Πίσω από τις στατιστικές υπάρχουν άνθρωποι και προσωπικές ιστορίες
Ινδία: Η Βικτόρια, 39 ετών, μητέρα ενός αγοριού που πηγαίνει σχολείο, δουλεύει εδώ και χρόνια στην παραγωγή λουλουδιών μαζί με τον άνδρα της.
Η γη δύο στρεμμάτων που καλλιεργούν δεν τους ανήκει. Τη νοικιάζουν για 37.000 ρουπίες το χρόνο. Μέχρι να χτυπήσει η κρίση, ξόδευαν 5.000 ρουπίες το μήνα σε τρόφιμα και τους περίσσευαν αρκετά χρήματα για να καλύψουν κι άλλες ανάγκες. Πέρσι πλημμύρες κατέστρεψαν τα περισσότερα φυτά ενώ αυξήθηκαν οι τιμές στα λιπάσματα, οι τιμές του πετρελαίου και κατά συνέπεια το κόστος μεταφοράς των λουλουδιών στην πόλη. Οι αγοραστές μειώθηκαν τόσο που έπεσαν οι τιμές των λουλουδιών και πια δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν με τα χρήματα που κερδίζουν. Παλιά μπορούσαν να φάνε κρέας μία φορά την εβδομάδα, τώρα ούτε μία φορά το μήνα. Ούτε φτάνουν τα χρήματα για να συνεχίσει το παιδί τους το σχολείο. Η Βικτόρια είναι η εκπρόσωπος του χωριού της στην Ενωση Εργαζομένων Γυναικών και πια δεν της φτάνουν τα χρήματα για το εισιτήριο ώστε να πηγαίνει στις συναντήσεις της Ενωσης.
Νότιος Αφρική: Ο Εφραίμ Μαναμέλα, 43 χρόνων, συντηρεί και τα παιδιά της κόρης του. Πριν από έξι χρόνια έπιασε δουλειά ως οδηγός φορτηγού σε εργολαβική εταιρεία ορυχείων πλατίνας. Η δουλειά ήταν σκληρή, έξι ημέρες την εβδομάδα, για δώδεκα ώρες, πρωί ή βράδυ. Οταν ένας εργάτης αρρώσταινε, δεν πληρωνόταν. Εάν αυτό συνέβαινε το βράδυ, η κλινική του ορυχείου ήταν κλειστή, οπότε ο επόπτης πήγαινε τον εργάτη στην είσοδο της εταιρίας και από εκεί έπρεπε να βρει ο άνθρωπος μόνος του να γυρίσει στο σπίτι. Εχασε τη δουλειά του πέρσι το Δεκέμβριο. Παρ' όλο που είναι μέλος συνδικάτου, το συνδικάτο δεν μπορεί να τον βοηθήσει επειδή υπέγραψε το συμβόλαιο πριν να γίνει μέλος. Φοβάται ότι δεν θα βρει δουλειά και θα αναγκαστεί να πάει στο Γιοχάνεσμπουργκ. Η γυναίκα του δουλεύει ως υπηρέτρια σε ένα σπίτι λευκών. Τώρα έχουν κόψει το μεσημεριανό και το βράδυ τρώνε σπανάκι και χυλό καλαμποκιού.
Στην πόλη του ζουν σχεδόν 22.000 άνθρωποι. Οι εργάτες που απολύθηκαν από τα ορυχεία ξεπερνούν τους 8.000. Καθώς πολλοί είναι πια άνεργοι, έχει αυξηθεί ο αλκοολισμός και η βία: πολλοί στρέφονται κατά των ξένων (από Ζιμπάμπουε, Μοζαμβίκη, Σουαζιλάνδη, Μαλάουι, Λεσότο) γιατί θεωρούν ότι τους παίρνουν τις δουλειές.
Βιετνάμ: Η Νγκουγιέν Τι Λαν, 40 ετών, μητέρα δύο παιδιών, είναι η μόνη που φέρνει χρήματα στο σπίτι. Δουλεύει σκληρά για πολλές ώρες σε εργοστάσιο παπουτσιών. Από τότε που η κρίση χτύπησε το Βιετνάμ, το εισόδημά της έπεσε στο μισό, γεγονός που δυσκολεύει ιδιαίτερα τη ζωή της οικογένειας, ωστόσο νιώθει τυχερή που έχει δουλεια καθώς οι παραγγελίες μειώθηκαν τόσο που οι μισοί από τους συναδέλφους της απολύθηκαν. Ο άνδρας της υποφέρει από αρθριτικά και μπορεί μόνο να καλλιεργήσει λίγο ρύζι, που φτάνει ίσα ίσα για να φάει η οικογένεια. Πριν από την κρίση, η Λαν επέστρεφε στο σπίτι της κάθε δύο εβδομάδες με χρήματα που αρκούσαν για την οικογένεια ενώ και τα δυο της αγόρια πήγαιναν στο σχολείο. Τώρα, με τις τιμές των τροφίμων να ανεβαίνουν συνέχεια τρώει μόνο ένα μικρό γεύμα την ημέρα, δεν έχει χρήματα να αγοράσει καθαρό νερό και νιώθει υποσιτισμένη και αδύναμη. Ο πιο μεγάλος γιος της εγκατέλειψε το σχολείο και ψάχνει για δουλειά. Η Λαν ανησυχεί και για τον μικρότερο, καθώς τα δίδακτρα για το σχολείο έφτασαν να αντιστοιχούν σε πέντε τωρινούς μισθούς της.
ΛΟΡΑ ΣΑΛΙΒΑΝ
«Με το ένα χέρι η Ε.Ε. δίνει βοήθεια, με το άλλο την παίρνει πίσω»
Ανιση κατανομή πόρων, διεθνείς οργανισμοί που δεν έχουν συνάφεια με την καταπολέμηση της φτώχειας, έλλειψη πολιτικής βούλησης για αλλαγή της κατεστημένης κατάστασης και συνακόλουθα ασυνάρτητες πολιτικές είναι οι λόγοι για τους οποίους έχουν αποτύχει οι προσπάθειες για τη μείωση της φτώχειας, σύμφωνα με τη Λόρα Σάλιβαν, διευθύντρια ευρωπαϊκής πολιτικής και εκστρατειών της οργάνωσης ActionAid, με την οποία επιχειρήσαμε να εντοπίσουμε τα εμπόδια που ορθώνονται σ' αυτόν τον αγώνα.
Μας εξηγεί:
«Σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εύκολο να το δει κανείς: με το ένα χέρι η Ε.Ε. δίνει το μεγαλύτερο ποσό σε αναπτυξιακή βοήθεια και με το άλλο χέρι τα παίρνει πίσω με τις εμπορικές συμφωνίες που συνάπτει με τις φτωχές χώρες, οι οποίες καταλήγουν να έχουν καταστρεπτικές συνέπειες. Για παράδειγμα στη Σενεγάλη, υπάρχουν μικρές κοινότητες ψαράδων που κάνουν αυτή τη δουλειά με μικρές βαρκούλες. Φανταστείτε τι έχει να γίνει όταν τεράστια ευρωπαϊκά αλιευτικά αρχίσουν να ψαρεύουν στη Δ. Αφρική, όπως έχει συμφωνηθεί, και ποιο θα είναι το μέλλον όχι μόνο της αλιείας αλλά και του ψαρότοπου από την υπεραλίευση στην περιοχή».
Οσο για την ανισότητα των πόρων;
«Ακόμη και σήμερα είναι πολύ περισσότερα αυτά που παίρνει ο πλούσιος Βορράς από αυτά που δίνει στον φτωχό Νότο. Η αναπτυξιακή βοήθεια από όλες τις πλούσιες χώρες το 2006 ήταν 119 δισεκατομμύρια δολάρια, ωστόσο το ποσό που εξοικονόμησαν είτε μέσω της φοροδιαφυγής είτε με την εισβολή των πολυεθνικών εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 500-800 δισ. δολάρια. Μόνο οι φόροι που γλιτώνουν αυτές οι εταιρείες ετησίως υπολογίζεται ότι αντιστοιχούν σε ποσό 1,5 φορά μεγαλύτερο από τη διεθνή αναπτυξιακή αρωγή».
Δεν φταίνε και οι ανισότητες που υπάρχουν και στις ίδιες τις χώρες που μαστίζονται από φτώχεια;
«Ασφαλώς. Για παράδειγμα στην Ινδία, υπάρχουν 167 εκατομμύρια παρίες που ζουν στην απόλυτη φτώχεια. Οπότε οι στατιστικές, που δείχνουν σχετικά υψηλό ΑΕΠ, είναι παραπλανητικές καθώς μεγάλη μάζα πληθυσμού αποκρύπτεται επειδή δεν έχει δικαιώματα. Ουσιαστικά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους ούτε να αλλάξουν τις δομές της κοινωνίας που τους έχουν παγιδέψει στον αποκλεισμό. Μια τέτοια εντελώς μαζική κατηγορία είναι οι γυναίκες προς τις οποίες ζητάμε να κατευθύνεται η βοήθεια γιατί οι έρευνές μας έχουν τεκμηριώσει ότι όταν επενδύει κάποιος στις γυναίκες, είναι σαν να επενδύει σε όλη την κοινότητα αλλά και το μέλλον της που είναι τα παιδιά. Στην Αφρική οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για το 60-89% όλης της παραγωγής, ενώ τους ανήκει μόλις το 1% της γης. Δεν είναι όμως μόνο η ανισότητα στο δικαίωμα στη γη. Νομίζουμε ότι στις γυναίκες υπάρχει ένα τεράστιο δυναμικό για να αλλάξουν τα πράγματα και γι' αυτό ζητάμε την προστασία τους και την ενεργό συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψεως αποφάσεων».
Μπορεί να γίνει κάτι για να τηρηθούν οι υποσχέσεις που αφειδώς μοιράζουν οι διάφοροι αρχηγοί των πλούσιων χωρών (8 ή 20);
«Πιστεύω στη δύναμη των ανθρώπων να πιέσουν τις κυβερνήσεις ώστε να ασχοληθούν σοβαρά με τη μείωση της φτώχειας. Δεν είναι μόνο το ότι τα χρήματα που διαθέτουν δεν είναι αρκετά. Είναι ότι πολλές φορές μπορεί να καταλήξουν σε λάθος χέρια, στις μεγάλες εταιρείες γεωργικών βοηθημάτων για παράδειγμα και όχι στους μικροκαλλιεργητές και στις γυναίκες. Χρειάζεται ακόμη να αλλάξουν κατεύθυνση οι πολιτικές: να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις αγορές για τα προϊόντα των πιο φτωχών, που θα τους βοηθήσει να χρηματοδοτήσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή τους αλλά και να τους δοθεί η ευκαιρία να συμμετέχουν εκεί που λαμβάνονται οι αποφάσεις που τους αφορούν. Δεν μπορεί να υπάρχουν πάνω από 180 χώρες στον κόσμο και τις αποφάσεις να τις παίρνουν συμβούλια των 8 ή 20 ισχυρότερων. Νομίζω ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα παγκόσμιο οικονομικό συμβούλιο υπό την εποπτεία του ΟΗΕ που να εγγυάται την αντιπροσώπευση στις οικονομικές αποφάσεις που λαμβάνονται. Ακόμη, θα μπορούσε να εφαρμοστεί μια νομοθεσία που θα εμποδίζει την τεράστια εκροή κεφαλαίων χάρη στη φοροδιαφυγή και να βρεθούν τρόποι διαχείρισης του δυσβάσταχτου χρέους αυτών των χωρών».
Κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Η κ. Σάλιβαν μας εγκαλεί. «Επιπλέον, υπάρχει κάτι που μπορείτε κι εσείς να κάνετε: να πιέσετε την κυβέρνησή σας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, καθώς από το 0,7% του εισοδήματος που οφείλει να συνεισφέρει σε βοήθεια η Ελλάδα, δίνει μόνο το 0,2%».
Εκεί που μια κατσίκα φτάνει
Στη γλώσσα του, «μορ» σημαίνει ευτυχία. Μας θύμισε το αμόρ, την αγάπη. «Μα είναι αδέλφια», μας είπε. Ανάμεσα στην κατάκτηση της πρώτης και τη γενναιόδωρη προσφορά της δεύτερης μεσολαβεί πολύς πόνος αλλά και κόπος. Αυτή είναι η ιστορία του Κενυάτη δασκάλου Τομπίας Νιάμπολα.
Εκπρόσωπος μιας κοινότητας που δημιουργήθηκε από τη συνένωση τεσσάρων χωριών και πήρε το όνομά της, Μπάμα, από τα αρχικά τους.
Συναντηθήκαμε όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα για να παραλάβει εκ μέρους της ActionAid το βραβείο για τον αγώνα κατά της φτώχειας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μικρός αναγκαζόταν να διανύει καθημερινά μια απόσταση πολλών χιλιομέτρων με το ποδήλατο για να πηγαινοέρχεται στο μοναδικό σχολείο της περιοχής. Κατάφερε να μορφωθεί και να γίνει δάσκαλος με την υποστήριξη συγγενών και φίλων. Αυτή η βοήθεια ήταν το κίνητρο και η υπόσχεσή του: «Οταν έρθει ο καιρός μου να ξεπληρώσω ό,τι επενδύθηκε πάνω μου». «Επενδύθηκε» είναι η λέξη που χρησιμοποιεί επειδή απαιτούνται δίδακτρα για να πάει ένα παιδί σε σχολείο στην Κένυα.
Πώς ξεκίνησαν τον κοινό αγώνα επιβίωσης;
«Η μύγα αποδεκάτισε τα ζώα που μας έτρεφαν, με αποτέλεσμα η φτώχεια να διώξει όσους μπορούσαν να δουλέψουν, ακόμη και τα μικρά παιδιά. Στο σχολείο μου μειώθηκαν οι εγγραφές: τα κορίτσια που έφευγαν για τις μεγάλες πόλεις για να δουλέψουν σε σπίτια τα στρατολογούσαν στην πορνεία ή στα μπαρ, και τα αγόρια στις σκληρές δουλειές. Το χωριό έμεινε με πολύ λίγα παιδιά, κυρίως ορφανά, και σχεδόν μόνο παππούδες και γιαγιάδες. Ολοι νιώθαμε το ίδιο: είχαμε ένα ορφανό ή έναν άρρωστο συγγενή από AIDS, κάθε σπιτικό είχε έναν φρέσκο τάφο. Το να βρούμε μια λύση μας αφορούσε όλους. Επιτακτικό ήταν να κάνουμε κάτι για τη φτώχεια, γιατί η φτώχεια σπρώχνει στην εκπόρνευση και γίνεται έτσι ο κυριότερος παράγοντας για την εξάπλωση του AIDS. Ομως, πάνω απ' όλα έπρεπε να πολεμήσουμε την πείνα, γιατί με άδειο στομάχι τι να κάνεις; Ετσι ενώσαμε τις δυνάμεις μας και φτιάξαμε την κοινότητα Μπάμα, αρχικά για να καταπολεμήσουμε τη μύγα τσε τσε. Βάλαμε όλα μας τα λεφτά, αγοράσαμε το φάρμακο, μαζέψαμε τα ζώα και τα ψεκάσαμε. Υστερα από λίγο είδαμε ότι όχι μόνο παρέμειναν υγιή αλλά άρχισαν να γεννούν. Ωστόσο δεν αρκούσαν για να μας βοηθήσουν στην παραγωγη ή να μας θρέψουν όλους. Το 2004 η ActionAid, που είδε τις προσπάθειές μας, αποφάσισε να μας βοηθήσει. Ετσι μπορέσαμε να πάρουμε κι άλλα ζώα. Δώσαμε μερικά στις γιαγιάδες που πρόσεχαν τα ορφανά κι επιπλέον δούλευαν στους αγρούς για να βγάζουν τροφή αλλά και τα δίδακτρα για το σχολείο. Μετά εκπαίδευσε μερικούς από μας ώστε να ενημερώσουμε για τους τρόπους μετάδοσης του ιού και πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε: στην κοινότητά μας πολλοί είναι οροθετικοί και δεν το γνώριζαν. Μέρος του προβλήματος οφείλεται και σε κάποια έθιμά μας: υπάρχει η συνήθεια όταν μια γυναικα χάνει τον άνδρα της, συνήθως από AIDS, να ακολουθεί έναν συγγενή του εκλιπόντος κι έτσι να μεταδίδεται ο ιός. Σήμερα πάνω από 100 νέες γυναίκες και χήρες αποφάσισαν να βάλουν ένα τέλος στην "κληρονομιά συζύγου", παραμερίζοντας μια επιζήμια παράδοση...».
Στο χωριό ζουν περίπου 2.500 κάτοικοι, σχεδόν οι μισοί είναι παιδιά. Ομως, επειδή λείπουν οι μεσαίες ηλικίες μερικά αντιμετωπίζονται ως ενήλικες και ας μην έχουν κλείσει τα 18. «Στην κοινωνία μας λειτουργούμε σαν εκτεταμένες οικογένειες: τα παιδιά έρχονται στις γιαγιάδες τους είτε επειδή ορφανεύουν είτε επειδή οι γονείς έχουν φύγει για δουλειά και προσπαθούμε να τα στείλουμε σχολείο και να τα βοηθήσουμε, γιατί και αυτά βοηθάνε στις δουλειές.
Η εκπαίδευση είναι το παν, χωρίς αυτήν η ζωή δεν έχει κανένα νόημα και σ' αυτόν τον σκοπό έχω αφιερώσει τη ζωή μου. Δεν έχω κανένα σπουδαίο σπίτι ούτε περιουσία, αλλά όταν βλέπω τα παιδιά να πηγαίνουν στο σχολείο και να δουλεύουν νιώθω ότι έχω επενδύσει σωστά και μου ανήκουν οι ουρανοί...».
Είναι όμως χαρούμενος και για κάτι ακόμη: «Σήμερα 285 ορφανά έχουν δικές τους κατσίκες και τώρα όχι μόνο έχουν γάλα αλλά και κάποια εισόδημα που τους επιτρέπει να πηγαίνουν σχολείο... Μακάρι όλα τα ορφανά να πάρουν από μια κατσίκα. Δεν είναι μόνο η εξασφάλιση της αυτάρκειάς τους αλλά γι' αυτά τα παιδιά αυτό το ζώο είναι κάτι σαν συγγενής, που μπορούν να λένε ότι είναι δικό τους, επειδή όταν κάποιος πεθαίνει οι συγγενείς του τα παίρνουν όλα κι έτσι τα ορφανά δεν έχουν τίποτα απολύτως. Είναι βλέπετε που έχουμε να παραμερίσουμε και μερικές επιζήμιες παραδόσεις μας για να ελέγξουμε τη διάδοση του ιού και τη φτώχεια. Είναι δύσκολο να απαλλαγούν οι άνθρωποι από τις προκαταλήψεις τους...».
Εγιναν ακόμη κι άλλα βήματα στο χωριό: με τη συνεργασία ενός πανεπιστημίου άρχισαν να παράγουν τοπικές καλλιέργειες με διατροφική αξία που «άρχισαν να αφήνουν και απόθεμα πλέον. Υπήρχαν βρώσιμα φυτά που φύτρωναν δίπλα μας αλλά τα είχαμε ξεχάσει, γιατί καλλιεργούσαμε τα είδη που μας είχαν πει να καλλιεργούμε κι έτσι φτάσαμε να μην έχουμε να φάμε. Οι νέοι έφευγαν να δουλέψουν στις μεγάλες καλλιέργειες και όταν γύριζαν είχε περάσει η εποχή για να δουλέψουν τα χωράφια τους εδώ. Σιγά σιγά, δανείζουμε στους αγρότες την τροφή ώστε να μείνουν εδώ να δουλέψουν και να ζήσουν και μας την επιστρέφουν, και με το παραπάνω, στο τέλος της σοδειάς. Η εξασφάλιση της τροφής είναι πολύ σημαντική για μας: υπάρχουν άνθρωποι στην κοινότητά μας που μπορεί να περάσουν και μέρες χωρίς να έχουν κάτι να φάνε. Σε ένα σπίτι, μια οικογένεια χρειάζεται να έχει φαγητό μέχρι την επόμενη συγκομιδή, αλλά αυτό δεν το έχουμε καταφέρει για όλους ακόμη. Εδώ βρίσκεται και το κλειδί της επιτυχίας: αν όλοι έχουν να φάνε για ένα χρόνο, θα αρχίσουν να δημιουργούν απόθεμα και προμήθειες για πούλημα, θα σταματήσουν να εκδίδονται για να φάνε, οι ασθένειες που σχετίζονται με την έλλειψη τροφής θα γίνουν παρελθόν...».
Ο ίδιος, αν και είναι μόλις 56 χρόνων, θεωρείται ήδη πολύ μεγάλος για την κοινότητά του: «Είναι ζήτημα να φτάσει κάποιος τα 50». Και υπάρχει ένα πράγμα που δεν αντέχει: τις ερωτήσεις των παιδιών που πάσχουν από AIDS για το λόγο που πρέπει να πηγαίνουν στο γιατρό. «Εχετε χάσει κάποιον δικό σας από AIDS;» με ρώτησε, πριν μου μιλήσει για το μεγαλύτερο πρόβλημα στην κοινότητά του. Κι όταν τελειώναμε τη συζήτηση παρακάλεσε: «Πείτε στους ηγέτες σας να σταματήσουν να ξοδεύουν λεφτά για πολέμους και να χρηματοδοτήσουν την έρευνα ώστε να γλιτώσουμε αυτά τα παιδιά από το θάνατο»...
Πηγή: enet.gr
Μαμά πεινάω....