Το αίμα του πλακούντα
Τι είναι το αίμα του πλακούντα
Με τη γέννηση ενός παιδιού, ο πλακούντας, ο ομφάλιος λώρος και το αίμα που περιέχουν απορρίπτονται. Όμως, το αίμα που περιέχεται στον ομφάλιο λώρο και στον πλακούντα αποτελεί πλούσια πηγή βλαστικών κυττάρων. Τα βλαστικά κύτταρα είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα τα οποία έχουν τη δυνατότητα, μετά από επεξεργασία, να διαφοροποιηθούν σε άλλους κυτταρικούς τύπους του ανθρώπινου οργανισμού. Το αίμα του ομφάλιου λώρου περιέχει δύο πληθυσμούς βλαστικών κυττάρων:
α) τα βλαστικά αιμοποιητικά κύτταρα
β) τα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα
Τα βλαστικά αιμοποιητικά κύτταρα αποτελούν τους δομικούς λίθους τόσο του κυκλοφορικού όσο και του ανοσοποιητικού συστήματος καθώς μετατρέπονται σε:
Ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία μεταφέρουν οξυγόνο σε όλα τα κύτταρα του σώματος. Λευκά αιμοσφαίρια, τα οποία είναι υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού σε περίπτωση μόλυνσης-ασθένειας. Αιμοπετάλια, που συμμετέχουν στην πήξη του αίματος σε περίπτωση τραυματισμού.
Τα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα είναι πιο «νεαρά», έχουν τη δυνατότητα περισσότερων κυτταρικών διαιρέσεων και μπορούν να διαφοροποιηθούν σε πολλά διαφορετικά είδη κυττάρων ή ιστών του σώματος (π.χ. ηπατικά, μυϊκά, νευρικά). Τα κύτταρα αυτά θεωρούνται σήμερα άριστη πρώτη ύλη για εφαρμογές αναγεννητικής ιατρικής που αφορούν την αντιμετώπιση μερικών πολύ συνηθισμένων ασθενειών όπως το έμφραγμα, το εγκεφαλικό και η νόσος Αλτσχάϊμερ. Τα βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από το αίμα του ομφάλιου λώρου του μωρού είναι γενετικά μοναδικά για το συγκεκριμένο μωρό και την οικογένεια του.
Η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση της αιμοποίησης, δηλαδή της δυνατότητας του οργανισμού να παράγει αίμα.
Γιατί πρέπει να τα φυλάξετε
Σήμερα, όλο και περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν να φυλάξουν τα βλαστικά κύτταρα του μωρού τους, όχι μόνο επειδή αυτά αποτελούν «πηγή ζωής» στην περίπτωση που το μωρό ή ένα μέλος της οικογένειας εμφανίσει κάποια μορφή καρκίνου, αλλά και για μελλοντική, πολλά υποσχόμενη ευρεία χρήση τους σε περισσότερες ασθένειες (έμφραγμα, νόσος του Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον καθώς και του διαβήτη). Η κρυοσυντήρηση βλαστικών κυττάρων σε σταθερές συνθήκες υγρού αζώτου επιτρέπει τη φύλαξη των κυττάρων αυτών επ΄ άπειρον και τα καθιστά έτοιμα προς χρήση οποιαδήποτε χρονική στιγμή αυτά χρειαστούν. Είναι μια πράξη πρόνοιας για κάθε οικογένεια. Για μερικές όμως κατηγορίες οικογενειών, οι λόγοι για να συλλεχθεί και να διατηρηθεί το αίμα του ομφάλιου λώρου του παιδιού είναι ακόμη πιο επιτακτικοί:
Ορισμένες οικογένειες έχουν συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου που καθιστούν τη φύλαξη βλαστικών κυττάρων περισσότερο αναγκαία, (πχ έχουν ιστορικό λευχαιμίας ή μέλος το οποίο νοσεί από λευχαιμία όπου τα βλαστοκύτταρα θα έχουν άμεση εφαρμογή). Ας σημειωθεί όμως ότι για πολλούς καρκίνους ή ασθένειες τα αίτια είναι άγνωστα και μπορούν να προκύψουν ακόμα κι αν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Γι΄ αυτό, οι γονείς επιλέγουν να φυλάξουν τα βλαστικά κύτταρα του μωρού τους προκειμένου να νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια στην περίπτωση που προκύψει κάτι στο ίδιο το παιδί ή σε κάποιο μέλος της οικογένειας.
Εθνικές μειονότητες ή ζευγάρια διαφορετικών εθνικοτήτων αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα σε περίπτωση που χρειαστούν δωρεά βλαστικών κυττάρων από τρίτους.
Μια άλλη κατηγορία γονέων που συχνά επιλέγει τη φύλαξη βλαστικών κυττάρων είναι αυτή που έχει αποκτήσει μωρό με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Νιώθοντας ανησυχία για το κατά πόσο θα μπορέσουν να αποκτήσουν και δεύτερο παιδί, σε περίπτωση που χρειαστούν βλαστικά κύτταρα συμβατά με το πρώτο, θεωρούν μοναδική την ευκαιρία φύλαξης τους την πρώτη φορά.
Ποιες ασθένειες μπορούν να θεραπεύσουν
Σήμερα, τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να θεραπεύσουν περισσότερες από 70 κακοήθεις ή γενετικές ασθένειες και περισσότερα από 8.000 περιστατικά μεταμόσχευσης βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου μόνο για ασθένειες του αιμοποιητικού έχουν αναφερθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση της αιμοποίησης, δηλαδή της δυνατότητας του οργανισμού να παράγει αίμα. Χρησιμοποιείται έτσι σε διάφορες μορφές καρκίνου κυττάρων του αίματος (π.χ. λευχαιμία και λεμφώματα), όπου πρώτα ο αιμοποιητικός ιστός του ασθενούς καταστρέφεται μαζί μετά καρκινικά κύτταρα με χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες μορφές καρκίνου, σε περιπτώσεις απλαστικής αναιμίας αλλά και σε ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, ο ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Για τις αυτοάνοσες παθήσεις χρησιμοποιούνται τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς τα οποία φυλάσσονται πριν την εκδήλωση της νόσου. Το αίμα του ομφάλιου λώρου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε συμβατούς λήπτες για τη θεραπεία κληρονομικών νόσων του αίματος, όπως για τη θαλασσαιμία ή τη δρεπανοκυτταρική αναιμία, τις ανοσοανεπάρκειες, τη χρόνια κοκκιωμάτωση κ.ά. Σε κλινικές μελέτες δοκιμάζονται με επιτυχία στη θεραπεία του διαβήτη της παιδικής ηλικίας και στην εγκεφαλική παράλυση ή ισχαιμική εγκεφαλοπάθεια.
Δικαιολογημένη είναι όμως και η πεποίθηση στην επιστημονική κοινότητα για την επέκταση της χρήσης των βλαστικών κυττάρων στο μέλλον. Η ανάπτυξη των μεθόδων γονιδιακής θεραπείας καθώς και των μεθόδων πολλαπλασιασμού και διαφοροποίησης των βλαστικών κυττάρων έχει ανοίξει το δρόμο για πολλές θεραπευτικές εφαρμογές, οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο των κλινικών δοκιμών. Έτσι, φαίνεται ότι τα κύτταρα αυτά θα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον, της παραπληγίας και τετραπληγίας από διατομή του νωτιαίου μυελού, της νόσου Αλτσχάιμερ, την αναγέννηση του μυοκαρδίου μετά από έμφραγμα, για κληρονομικά νοσήματα όπως την κυστική ίνωση, την αναγέννηση του δέρματος και του ήπατος, αλλά και τη γενική αναγέννηση κάθε ιστού και οργάνου.
Η απόφαση για τη λήψη βλαστικών κυττάρων πρέπει να ληφθεί μετά από σωστή ενημέρωση και μετά από αρκετό ψάξιμο. Το ζευγάρι καλό θα είναι να αρχίσει τη συλλογή πληροφοριών τον 50 περίπου μήνα της κύησης.
Τράπεζα αίματος: μια σχέση εμπιστοσύνης
Πριν πάρετε την απόφαση
Μέχρι λίγο καιρό πριν, κάθε ζευγάρι κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης είχε πάνω-κάτω τις ίδιες απορίες: για την εξέλιξη της εγκυμοσύνης και την ανάπτυξη του εμβρύου, τις εξετάσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν, τον τοκετό (φυσιολογικό ή καισαρική τομή), τη διατροφή, τα μη και τα πρέπει. Σήμερα, όμως, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ζευγαριών ρωτάει «γιατρέ, πρέπει να φυλάξω τα βλαστοκύτταρα του μωρού μου;». Η απόφαση αυτή μάλιστα φαίνεται να προβληματίζει ιδιαίτερα κάθε ζευγάρι κατά το τρίτο και τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Κάποιοι γιατί ακούνε πολλά γι΄ αυτή την πολλά υποσχόμενη νέα τεχνολογία, άλλοι γιατί, ως μόδα, το ίδιο έκαναν και οι φίλοι τους στο δικό τους παιδί κι άλλοι έτσι για να υπάρχει. Η απόφαση όμως για τη λήψη βλαστικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο - επειδή ακριβώς έχει πολλά να προσφέρει - πρέπει να ληφθεί μετά από σωστή ενημέρωση και μετά από αρκετό... ψάξιμο. Για το λόγο αυτό, καλό θα είναι το ζευγάρι να αρχίσει τη συλλογή πληροφοριών λίγο νωρίτερα και συγκεκριμένα τον 50 περίπου μήνα της κύησης. Ο ρόλος του μαιευτήρα στην απόφαση αυτή είναι πολύ σημαντικός. Δεν είναι μονάχα οι απαντήσεις που μπορεί να δώσει στα βασικά ερωτήματα του ζευγαριού - αυτές δίνονται αναλυτικά και από τον εκπρόσωπο της Biohellenika στη συνάντηση του με το ζευγάρι. Πολύ σημαντική είναι η στιγμή που λαμβάνει το οικογενειακό ιστορικό κάθε ζευγαριού χωριστά. Από το ιστορικό αυτό μπορεί να βγουν κάποια συμπεράσματα για το αν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για κάποια ασθένεια, άρα και μεγαλύτερη ανάγκη φύλαξης βλαστικών κυττάρων από τη συγκεκριμένη οικογένεια, που βέβαια η χρήση τους μπορεί να θεραπεύσει την ασθένεια. Υπάρχει στην οικογένεια ιστορικό καρκίνου, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, λευχαιμίας ή λεμφώματος; κίνδυνος αιματολογικής ασθένειας (θαλασσαιμίας ή δρεπανοκυτταρικής αναιμίας) ή κάποιο αυτοάνοσο νόσημα (διαβήτης ή ερυθηματώδης λύκος); σε συγγενείς μεγαλύτερους σε ηλικία έχει εμφανιστεί κάποια νευροεκφυλιστική ασθένεια ή έχει κάποιος συγγενής μέσης ηλικίας υποστεί έμφραγμα ή εγκεφαλικό; Σε αυτές τις περιπτώσεις ίσως είναι ακόμα μεγαλύτερη η ανάγκη το ζευγάρι να φυλάξει τα βλαστικά κύτταρα του μωρού. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, το ζευγάρι πρέπει να ενημερωθεί σωστά για τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας απόφασης. Μερικά από τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν αφορούν την επιλογή μεταξύ δημόσιας ή ιδιωτικής φύλαξης, την πιστοποίηση της εν λόγω εταιρείας και τις υπηρεσίες που προσφέρει, τον τρόπο συλλογής και επεξεργασίας του υλικού, πιθανούς κινδύνους ή αρνητικά δεδομένα, το συνολικό κόστος της διαδικασίας και - κάτι που είναι πολύ σημαντικό- το χρόνο διαθεσιμότητας των βλαστικών κυττάρων σε περίπτωση αναγκαιότητας χρήσης τους.
Καλό θα είναι κάθε ζευγάρι, προτού συναντηθεί με τον εκπρόσωπο της Biohellenika, να έχει ετοιμάσει μια λίστα με όλες τις απορίες που πιθανώς έχει. Το σίγουρο είναι ότι, όπως καθετί νέο, έτσι και η φύλαξη των βλαστικών κυττάρων δημιουργεί σίγουρα προβληματισμό. Με σωστή όμως ενημέρωση από το προσωπικό της Biohellenika και με σωστή καθοδήγηση από τον ίδιο το μαιευτήρα του ζευγαριού είναι σίγουρο πως το ζευγάρι τελικά θα πάρει τη σωστή απόφαση.
ΓΙΑΤΙ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΙΜΑΤΟΣ;
1. Ελέγχεται από γιατρούς - επιστήμονες με γνώση και εμπειρία όσον αφορά τα βλαστικά κύτταρα και την εφαρμογή τους.
2. Έχει εταιρική και οικονομική σταθερότητα.
3. Είναι πιστοποιημένη
4. Έχει πλήρως εξοπλισμένο και σύγχρονο εργαστήριο με άρτια εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό.
5. Χρησιμοποιεί τις ασφαλέστερες μεθόδους επεξεργασίας και φύλαξης των βλαστικών κυττάρων.
6. Έχει απλούς, ξεκάθαρους οικονομικούς και νομικούς διακανονισμούς.
7. Συνεργάζεται με κάποιο ερευνητικό ίδρυμα ή με νοσοκομείο σε περίπτωση μεταμόσχευσης.
8. Είναι διαθέσιμη όλο το 24ωρο σε ετήσια βάση.
Δημόσια ή ιδιωτική φύλαξη;
Όσοι υπερασπίζονται την αποθήκευση βλαστικών κυττάρων σε δημόσια τράπεζα υποστηρίζουν πως κάτι τέτοιο προάγει το καλό της κοινωνίας στο σύνολο της, εφόσον θέτει τα βλαστικά κύτταρα στη διάθεση οποιουδήποτε ανθρώπου τα έχει άμεσα ανάγκη. Από την άλλη, οι υποστηρικτές των ιδιωτικών τραπεζών φύλαξης βλαστικών κυττάρων θεωρούν ότι η δυνατότητα να φυλάξει κανείς τα δικά του κύτταρα για χρήση προσωπική ή της οικογένειας του είναι μια μοναδική ευκαιρία. Είναι κάτι σαν ασφάλεια ζωής, όχι μονάχα σε περίπτωση που κάποιο μέλος της οικογένειας αναπτύξει κάποια ασθένεια που θεραπεύεται με μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων αλλά και για το μέλλον, για ασθένειες όπως ο διαβήτης και η νόσος Αλτσχάιμερ.
Οι δημόσιες τράπεζες φυλάσσουν βλαστικά κύτταρα με σκοπό τη μεταμόσχευση τους σε κάποιον ασθενή μόνο για αιματολογικές ασθένειες. Η συλλογή δείγματος αίματος από τον ομφάλιο λώρο με σκοπό τη φύλαξη του σε κάποια δημόσια τράπεζα γίνεται μονάχα σε συγκεκριμένα νοσοκομεία. Ένα μικρό μέρος του αίματος χρησιμοποιείται για ανάλυση του τύπου ιστοσυμβατότητος. Ας σημειωθεί ότι συνήθως το μεγαλύτερο μέρος των δειγμάτων βλαστικών κυττάρων που δωρίζονται σε μια δημόσια τράπεζα απορρίπτεται ή χρησιμοποιείται για ερευνητικούς σκοπούς και όχι για μελλοντική τους μεταμόσχευση.
Στις ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης τα βλαστικά κύτταρα κωδικοποιούνται και προορίζονται για χρήση αποκλειστικά από το παιδί, τα αδέλφια του και τους γονείς του. Έτσι, είναι άμεσα διαθέσιμα όταν τα χρειαστούν.
Τα βλαστοκύτταρα που φυλάσσονται στις ιδιωτικές τράπεζες έχουν τη δυνατότητα ελέγχου για ασθένειες κληρονομικά μεταβιβαζόμενες ή για προδιάθεση εκδήλωσης νόσου. Κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει στη δημόσια τράπεζα λόγω οικονομικού κόστους.
Ποιές ερωτήσεις θα κάνετε πριν διαλέξετε εταιρεία φύλαξης;
Επειδή η επιλογή εταιρείας φύλαξης είναι σοβαρή υπόθεση, για να σας διευκολύνουμε, καταγράψαμε τον παρακάτω κατάλογο προϋποθέσεων:
1. Έχει πιστοποίηση και επιθεωρείται από δημόσια αρχή;
2. Συνεργάζεται με κάποιο νοσοκομείο ή με κάποιο μεγάλο ερευνητικό κέντρο;
3. Η επεξεργασία, ο ποιοτικός έλεγχος και η αποθήκευση του δείγματος πραγματοποιείται σε δικά της εργαστήρια;
4. Τα μηχανήματα / εργαλεία που χρησιμοποιούνται στο εργαστήριο προορίζονται αποκλειστικά για τα δείγματα των βλαστικών κυττάρων ή χρησιμοποιούνται και για την πραγματοποίηση άλλων ιατρικών εξετάσεων; Τα αντιδραστήρια και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται φέρουν την ένδειξη CE και προορίζονται μόνο για ανθρώπινη χρήση;
5. Έχουν χρησιμοποιηθεί δικά της δείγματα για μεταμόσχευση και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
6. Τι συμβαίνει στην περίπτωση που κάποιο δείγμα είναι μολυσμένο ή ανεπαρκές;
7. Το kit συλλογής του δείγματος είναι εύκολο και ασφαλές για χρήση από το μαιευτήρα/νοσηλευτικό προσωπικό;
8. Ποια είναι η οικονομική κατάσταση της εταιρείας, τι μέτρα έχουν ληφθεί σε περίπτωση χρεοκοπίας;
9. Είναι το προσωπικό της εταιρείας διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή να απαντήσει σε απορίες σας ή να λύσει κάποιο πρόβλημα πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τη συλλογή του δείγματος;
10. Το κόστος επεξεργασίας-φύλαξης του δείγματος είναι σε λογικά πλαίσια. Υπάρχει δυνατότητα οικονομικού διακανονισμού;
11. Το κόστος είναι σταθερό ή ενδέχεται να αυξηθεί μέσα στα επόμενα χρόνια;
12. Σε περίπτωση αδυναμίας των γονέων να πληρώσουν άμεσα την εταιρεία, ποιές οι επιπτώσεις για το δείγμα και τη διαδικασία φύλαξης του;
13. Σε περίπτωση πολύδυμης κύησης ή όταν η φύλαξη πραγματοποιείται για δεύτερο παιδί, υπάρχει κάποια έκπτωση;
14. Πώς διασφαλίζεται η ασφαλής μεταφορά του δείγματος από το νοσοκομείο στο εργαστήριο επεξεργασίας και σε τι χρονικό διάστημα πραγματοποιείται αυτό;
15. Η διαδικασία απομόνωσης των βλαστικών κυττάρων, που αποτελούν το μόσχευμα, γίνεται σε κλειστό σύστημα, αποστειρωμένο δηλαδή χωρίς να έρχεται το μόσχευμα σε επαφή με το περιβάλλον;
Πώς γίνεται η συλλογή του αίματος
Η σωστή συλλογή του αίματος είναι πολύ σημαντική για τη μετέπειτα επεξεργασία και αποθήκευση του. Η διαδικασία είναι σχετικά απλή, διαρκεί περίπου 5 λεπτά και δε θέτει σε κίνδυνο ούτε το παιδί ούτε τη μητέρα, δεδομένου ότι πραγματοποιείται με το τέλος του τοκετού. Οι γονείς πρέπει να έχουν προμηθευτεί εγκαίρως το πακέτο με τα εξαρτήματα λήψης και συλλογής αίματος (kit), τα οποία πρέπει να διατηρήσουν σε άριστη κατάσταση μέχρι να τα παραδώσουν στο μαιευτήρα πριν τον τοκετό. Σε περίπτωση αμφιβολίας για την καλή κατάσταση του πακέτου συλλογής του αίματος, πρέπει να χρησιμοποιηθεί καινούργιο από τα διαθέσιμα για περίπτωση ανάγκης που πάντα έχει η Biohellenika στο μαιευτήριο. Πιο συγκεκριμένα, το αίμα του ομφάλιου λώρου συλλέγεται αφού έχει γεννηθεί το μωρό και ο ομφάλιος λώρος έχει περιδεθεί και αποκοπεί. Στο σημείο αυτό ας σημειωθεί ότι η αντισηψία του ομφάλιου λώρου έχει πολύ μεγάλη σημασία, γιατί δείγματα μολυσμένα με αερόβια και αναερόβια μικρόβια δεν επιτρέπεται να κρυοσυντηρηθούν. Είναι απαραίτητο να συλλεχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα αίματος. Ένας μέσος όγκος αίματος είναι περίπου 80ml, ανεξάρτητα αν πρόκειται για φυσιολογικό τοκετό ή καισαρική τομή, αν και έχει αναφερθεί και λήψη έως 168ml. Σε περίπτωση δίδυμης - πολύδυμης κύησης, ο όγκος που συλλέγεται συνήθως είναι μικρότερος, χωρίς όμως αυτό να δημιουργεί προβλήματα στην περαιτέρω χρήση τους. Όλα τα δεδομένα μέχρι σήμερα δείχνουν πως η ηλικία ή η εθνικότητα της μητέρας, η διάρκεια της κύησης, το βάρος που πήρε η μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης και το φύλο του μωρού δεν παίζουν κανένα ρόλο, θετικό ή αρνητικό, στην επιτυχημένη συλλογή του ομφαλικού αίματος. Το μόνο που φαίνεται να οδηγεί σε λήψη μεγαλύτερου όγκου αίματος είναι το βάρος του μωρού στη γέννηση και το μέγεθος του πλακούντα. Όσο μεγαλύτερος όγκος αίματος συλλεχθεί, τόσο μεγαλύτερος είναι τελικά ο αριθμός των βλαστικών κυττάρων που καταψύχονται.
Mε ποιό τρόπο πρέπει και πόσο χρόνο μπορεί να συντηρηθούν τα βλαστοκύτταρα;
Η Biohellenika ακολουθεί συγκεκριμένη πιστοποιημένη διαδικασία καθώς και ειδικά υλικά εγκεκριμένα από τους αρμόδιους φορείς (ΕΟΦ, ΕΕ κλπ.). Ο διαχωρισμός των βλαστικών κυττάρων που αποτελούν το μόσχευμα γίνεται σε κλειστό σύστημα (αποστειρωμένο), δηλαδή χωρίς να έρχεται το μόσχευμα σε επαφή με το περιβάλλον, χρησιμοποιούνται μόνο εγκεκριμένα από τον ΕΟΦ υλικά και πριν τη φύλαξη πραγματοποιείται η απαραίτητη διαδικασία της απομάκρυνσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον τελικό όγκο της κατάψυξης.
Τα αποτελέσματα της εν λόγω απομάκρυνσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων πιστοποιούνται από μετρήσεις που γίνονται με αιματολογικό αναλυτή και με κυτταρομετρητή ροής. Για τη μέτρηση των αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων του μοσχεύματος χρησιμοποιείται πακέτο αντιδραστηρίων εγκεκριμένο για κλινική χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η φύλαξη των βλαστικών κυττάρων μπορεί να γίνει σε κρυοφιαλίδια ή σε κρυοασκό. Για να γίνει φύλαξη σε κρυοφιαλίδια απαιτείται μικρός όγκος κρυοσυντήρησης ο οποίος επιτυγχάνεται με την πλήρη απομάκρυνση των ερυθρών αιμοσφαιρίων από την αρχική λήψη. Τα κρυοφιαλίδια συντηρούνται εντός του υγρού αζώτου όπου η θερμοκρασία διατηρείται σταθερή καθ όλη τη διάρκεια της φύλαξης των κυττάρων. Η κρυοσυντήρηση σε κρυοφιαλίδια παρέχει τη δυνατότητα περισσότερων χρήσεων των κυττάρων, επειδή γίνεται τμηματική απόψυξη ανάλογα με την ασθένεια και τον αριθμό των κυττάρων που χρειάζεται κάθε φορά.
Η φύλαξη σε ασκούς γίνεται κυρίως από τη δημόσια τράπεζα, όπου τα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται μία φορά και μόνο για τη θεραπεία ασθενειών του αίματος. Λόγω της παραμονής μεγάλου αριθμού ερυθρών αιμοσφαιρίων ο δότης και ο ασθενής πρέπει να έχουν την ίδια ομάδα αίματος και άρα μέσα στην οικογένεια θα χρησιμοποιηθούν μόνο από μέλη που έχουν την ίδια ομάδα αίματος. Οι ασκοί φυλάσσονται μόνο σε ατμούς υγρού αζώτου, λόγω του προβλήματος της ευθραυστότητας που παρουσιάζουν, όπου η θερμοκρασία είναι μεταβαλλόμενη και για το λόγο αυτό η δημόσια τράπεζα ανά πενταετία τους ανακυκλώνει. Η φύλαξη σε ασκούς δεν απαιτεί ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό, είναι απλουστευμένη διαδικασία, απευθύνεται περισσότερο προ τη δημόσια τράπεζα και τη χρήση σε ασθένειες του αιμοποιητικού και δεν ενδείκνυται σε εφαρμογές αναγεννητικής ιατρικής που αποτελούν τις θεραπείες του μέλλοντος.
Επιστήμονες παρατήρησαν τους ασκούς κρυοσυντήρησης που αποψύχονταν για μεταμόσχευση σε δημόσια τράπεζα των ΗΠΑ ως προς την ακεραιότητά τους από τον Ιανουάριο του 2000 μέχρι τον Μάιο του 2006. Παράλληλα κατέγραφαν τα αποτελέσματα των μεταμοσχεύσεων μετά τη χορήγηση των δειγμάτων που περιείχαν οι διερρηγμένοι ασκοί, στις περιπτώσεις που οι θεράποντες γιατροί αποφάσιζαν παρόλα αυτά να χορηγήσουν το δείγμα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 3,5% έως το 9,6% των ασκών παρουσίαζαν σημεία ρήξης κατά την απόψυξη. Οι περισσότερες ρήξεις (75%) βρέθηκαν σε ασκούς που είχαν κρυοσυντηρηθεί για περισσότερο από 2 έτη. Παρ όλα αυτά εκτός από την αυξημένη χορήγηση αντιβιοτικών δεν βρέθηκε άλλη σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια στις περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκε διαρρηγμένη μονάδα.
Η Biohellenika έχει την τεχνογνωσία και τον ειδικό εξοπλισμό για φύλαξη είτε σε ασκούς είτε σε κρυοφιαλίδια και αφού ενημερώσει λεπτομερώς τους γονείς ακολουθεί τον τρόπο φύλαξης που επιλέξουν.
Στον ποιοτικό έλεγχο του δείγματος περιλαμβάνεται:
1. Υπολογισμός του αριθμού και της βιωσιμότητας των βλαστικών κυττάρων με εγκεκριμένο για κλινική χρήση πακέτο αντιδραστηρίων πριν και μετά τον διαχωρισμό.
2. Βακτηριολογικός έλεγχος για να εξακριβωθεί ότι το δείγμα δεν είναι μολυσμένο.
3. Ιολογικός έλεγχος του δείγματος με τη μέθοδο RT-PCR, η οποία άμεσα ανιχνεύει την ύπαρξη των ιών στο δείγμα του αίματος και δε απαιτούνται επαναλαμβανόμενες εξετάσεις στο αίμα της μητέρας, οι οποίες μόνο έμμεσα αποδεικνύουν την ύπαρξη των ιών.
Ανάλογα με την ποσότητα των κυττάρων που περιέχει ο τελικός όγκος του δείγματος, ρυθμίζεται έτσι ώστε να χωρέσει σε δύο μέχρι έξι κρυοφιαλίδια. Η φύλαξη σε κρυοφιαλίδια δίνει τη δυνατότητα της φύλαξης σε δύο χώρους, αυξάνει την ασφάλεια του δείγματος σε περίπτωση φυσικής καταστροφής και προσφέρει τη δυνατότητα πολλαπλών χρήσεων, χωρίς απόψυξη και επανακατάψυξη του αρχικού.
Φύλαξη βλαστικών κυττάρων βήμα προς βήμα:
Τι πρέπει να κάνετε:
1. Συλλογή όλων των απαραίτητων πληροφοριών σχετικά με τα βλαστικά κύτταρα. Στην επαφή με τον επιστημονικό συνεργάτη της Biohellenika, δεν ξεχνώ να πάρω μαζί και τη λίστα με τις ερωτήσεις που πρέπει να θέσω.
2. Ενημερώνω το γιατρό μου για την απόφασή μου για τη λήψη βλαστοκυττάρων.
3. Παραλαβή του πακέτου συλλογής (kit) αίματος από τον ομφάλιο λώρο.
4. Διατήρηση του kit σε ασφαλές μέρος μέχρι την ημέρα του τοκετού.
5. Την ημέρα του τοκετού, δεν ξεχνώ να πάρω μαζί μου το kit. Σε περίπτωση που αυτό συμβεί, έχω ήδη συνεννοηθεί με την Biohellenika τι μπορεί να γίνει.
6. Με την ολοκλήρωση του τοκετού, ο γιατρός συλλέγει αίμα από τον ομφάλιο λώρο μέσα στον ειδικό ασκό συλλογής που περιέχεται στο kit. Το δείγμα ασφαλίζεται και παραδίδεται στον πατέρα ή σε κάποιο συγγενή που έχει επιλεγεί από τους γονείς.
7. Το δείγμα παραδίδεται με προσοχή σε συνεργάτη της Biohellenika ή αποστέλλεται στα εργαστήρια πάντα σε συνεννόηση με την εταιρεία.
8. Το δείγμα υπόκειται στην κατάλληλη επεξεργασία και τελικά καταψύχεται.
9. Η εταιρεία ενημερώνει τους γονείς για την επιτυχημένη φύλαξη των βλαστικών κυττάρων, δίνοντας λεπτομέρειες όσον αφορά τον αριθμό των βλαστικών κυττάρων, τον αριθμό των κρυοφιαλιδίων, κωδικούς του δείγματος κ.ά. Στην περίπτωση μικρού αριθμού βλαστοκυττάρων το δείγμα καταψύχεται και φυλάσσεται δωρεάν.
10. Τελικοί οικονομικοί - νομικοί διακανονισμοί με την εταιρεία.
Πώς είναι τα εργαστήρια φύλαξης βλαστοκυττάρων;
Τα εργαστήρια της Biohellenika βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη, εκτείνονται σε χώρο 2500 τμ, είναι εξοπλισμένα μετά πλέον σύγχρονα μηχανήματα και απασχολούν πάνω από 10 επιστήμονες (γιατρούς, βιολόγους, βιοχημικούς) με άρτια εκπαίδευση και μεταπτυχιακούς τίτλους.
Την επιστημονική ευθύνη της λειτουργίας των εργαστηρίων της Biohellenika έχουν δύο καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, ο κ. Κολιάκος αναπληρωτής καθηγητής της Βιοχημείας και η κα Κουζή-Κολιάκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιστολογίας-Εμβρυολογίας, οι οποίοι ηγούνται και του τμήματος έρευνας και ανάπτυξης των εργαστηρίων. Δείτε, λοιπόν, κι εσείς τη σειρά των χειρισμών του αίματος του πλακούντα από τη λήψη μέχρι τη φύλαξη των βλαστοκυττάρων.
1η φάση
Το αίμα μεταφέρεται άμεσα και με προσοχή στα εργαστήρια της Biohellenika μέσα σε ασκό συλλογής, ιδιαίτερα προστατευμένο εντός της ειδικά σχεδιασμένης γι΄ αυτό το σκοπό συσκευασίας, από το μαιευτήριο. Στη συνέχεια, γίνεται η παραλαβή, καταγραφή, ζύγιση και ταυτοποίηση του δείγματος, διασφαλίζοντας την ιχνηλασιμότητα αυτού με τη χρήση ειδικής σήμανσης.
2η φάση
Το δείγμα εξετάζεται με αιματολογικό αναλυτή για τον αρχικό αριθμό των κυττάρων με τα οποία ήρθε στο εργαστήριο. Στη συνέχεια μεταφέρεται σε στείρο χώρο, ο οποίος ελέγχεται συνεχώς ως προς τη ποιότητα του αέρα, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν επιμολύνσεις. Στη φάση αυτή, κάτω από συνθήκες απόλυτης αποστείρωσης, διαχωρίζονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια και στη συνέχεια εφαρμόζεται η διαδικασία απομόνωσης των λευκών αιμοσφαιρίων σύμφωνα με το πρωτόκολλο Rubinstein.
3η φάση
Εδώ ολοκληρώνεται με προσοχή η διαδικασία απομόνωσης και καθαρισμού των λευκών αιμοσφαιρίων με τη χρήση ειδικής μεθόδου την οποία η επιστημονική ομάδα της Biohellenika έχει δημοσιεύσει σε έγκριτο διεθνές περιοδικό, που σκοπό έχει την ανάκτηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού βλαστοκυττάρων. Τα βλαστοκύτταρα τοποθετούνται σε ειδικά κρυοφιαλίδια, τα οποίοι σφραγίζονται ερμητικά, σημαίνονται κατάλληλα και καταψύχονται σταδιακά μέχρι τους -80 0 C όπου και παραμένουν για λίγες ώρες. Στη συνέχεια τοποθετούνται προς φύλαξη σε ειδικές θήκες και αποθηκεύονται σε απόλυτα ελεγχόμενα δοχεία, όπου η θερμοκρασία διατηρείται σταθερά στους -196°C. Στη θέση αυτή θα παραμείνουν για τα επόμενα 20 χρόνια.
4η φάση
Στο ληφθέν τελικό κλάσμα που περιέχει τα βλαστοκύτταρα γίνεται καταμέτρηση και ποιοτικός έλεγχος για την ανίχνευση ιών ή μικροβίων. Η τελική καταμέτρηση του αριθμού των βλαστοκυττάρων πρέπει να είναι ίδια ή ελαφρώς μεγαλύτερη από την αρχική. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα εμπύρηνα κύτταρα περιέχονται στον τελικό όγκο της κατάψυξης και η ανάκτηση των κυττάρων σε όλα τα στάδια είναι της τάξης του 100%.
Τα «βοηθήματα» σας
Λεξικό
Αίμα ομφάλιου λώρου: Υπολειπόμενο αίμα του μωρού στα αγγεία του πλακούντα, το οποίο συλλέγεται από τον ομφάλιο λώρο μετά το τέλος του τοκετού.
Βλαστικά κύτταρα: Κύτταρα που μπορούν αφενός να πολλαπλασιαστούν, αφετέρου να διαφοροποιηθούν σε διαφορετικούς τύπους κυττάρων.
Αιματοποιητικά βλαστικά κύτταρα: Κύτταρα από τα οποία προκύπτουν όλα τα κυτταρικά στοιχεία του αίματος.
Πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα: Κύτταρα που έχουν την ικανότητα να μετατρέπονται σε διάφορους κυτταρικούς τύπους στο σώμα.
Σύστημα συμβατότητας ΗLΑ: Οι τύποι HLA καθορίζονται από αντιγόνα στην επιφάνεια των λευκών αιμοσφαιρίων που επιτρέπουν την αναγνώριση των κυττάρων του ίδιου οργανισμού. Όμοιοι ή παρόμοιοι τύποι HLA είναι απαραίτητοι για την επιτυχή μεταμόσχευση.
Αυτόλογη μεταμόσχευση: Αφορά τη μεταμόσχευση σε έναν ασθενή με δικά του κύτταρα.
Αλλογενής μεταμόσχευση: Αφορά τη μεταμόσχευση κυττάρων από κάποιο δότη στον ασθενή-λήπτη. 0 ασθενής-λήπτης αναφέρεται συχνά και ως ξενιστής για το συγκεκριμένο μόσχευμα.
Νόσος μοσχεύματος κατά ξενιστή: Είναι η απόρριψη του ασθενούς από το μόσχευμα η οποία μπορεί να αποβεί θανατηφόρος ή να οδηγήσει σε χρονιότητα. Συμβαίνει όταν τα μεταμοσχευμένα κύτταρα «αναγνωρίζουν» το σώμα/ τον οργανισμό του λήπτη ως ξένο και το «απορρίπτουν». Το σύνδρομο αυτό αποτελεί σημαντική επιπλοκή της μεταμόσχευσης και αφορά κυρίως βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών.
Το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα για τα βλαστικά κύτταρα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδοτεί από κοινού με τις ΗΠΑ διάφορα ερευνητικά προγράμματα σχετικά με τα βλαστικά κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο. Από τα πλέον σημαντικά είναι το EUROCORD, το οποίο ξεκίνησε το 1996 από την Ευρωπαϊκή Οργάνωση Μεταμόσχευσης Αίματος και Μυελού των Οστών. Η οργάνωση αυτή είναι μη κερδοσκοπική κι έχει ως σκοπό να φέρει κοντά ανθρώπους όλων των ειδικοτήτων που ασχολούνται με τά βλαστικά κύτταρα προκειμένου να ανταλλάξουν απόψεις, εμπειρίες και να θέσουν νέους στόχους όσον αφορά την αξιοποίηση των πολύτιμων βλαστικών κυττάρων. Η οργάνωση δραστηριοποιείται σε όλους τους τομείς αξιοποίησης και μεταμόσχευσης των αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων, όχι μόνο όσον αφορά την έρευνα στο συγκεκριμένο τομέα και την επιμόρφωση επιστημόνων και ιατρών, αλλά και όσον αφορά τον ποιοτικό έλεγχο και την πιστοποίηση των μεθόδων μεταμόσχευσης. Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής βάσης δεδομένων όλων των ασθενών που χρησιμοποίησαν για μεταμόσχευση βλαστικά κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο. Το έργο αυτής της οργάνωσης καθώς και άλλων οργανώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο αποδεικνύει τη σημαντικότητα των βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου.
Η ιστορία της μεταμόσχευσης βλαστικών κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο
1988: Η πρώτη στα χρονικά μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων πραγματοποιείται στη Γαλλία, σ΄ ένα 5χρονο αγόρι με απλαστική αναιμία τύπου Fanconi. Στο αγοράκι χρησιμοποιήθηκαν βλαστικά κύτταρα από την αδερφή του. Μέχρι σήμερα, το αγοράκι δε φέρει την ασθένεια και είναι υγιέστατο.
1991: Το πανεπιστήμιο του Σινσινάτι στις ΗΠΑ ανακοινώνει την επιτυχή μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων από ομφάλιο λώρο σε αδελφό που έπασχε από χρόνια μυελογενή λευχαιμία. Η μεταμόσχευση αυτή μαζί με μια άλλη προγενέστερη έθεσαν τη βάση στην αντιμετώπιση ασθενειών που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν μοσχεύματα από το μυελό των οστών, με βλαστικά κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο.
1992: Δημιουργείται η πρώτη ιδιωτική τράπεζα φύλαξης βλαστικών κυττάρων.
1995: Στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση Lancet, ο Βάγκνερ, ένας σπουδαίος ερευνητής στον τομέα των βλαστικών κυττάρων και μεταμοσχεύσεων, και οι συνεργάτες του ανακοινώνουν για πρώτη φορά εκτενή μελέτη της μεταμόσχευσης βλαστικών κυττάρων σε συγγενείς-λήπτες. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν επιβίωση και αποδοχή του μοσχεύματος σε πολύ μεγάλα ποσοστά, παραπλήσια αυτών από συμβατούς δότες μυελού των οστών.
1997: Ανακοινώνονται τα αποτελέσματα ακόμα μιας σπουδαίας έρευνας, σύμφωνα με την οποία τα ποσοστά επιβίωσης από συγγενείς-δότες βλαστικών κυττάρων ανέρχονται στο 63% ενώ από τρίτους, μη συγγενείς-δότες, τα ποσοστά επιβίωσης είναι μόλις 23%.
1998: Πραγματοποιείται η πρώτη αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων ομφάλιου λώρου. Μετά το γεγονός ότι ο ένας γιος μιας οικογένειας από τη Βραζιλία ανέπτυξε λευχαιμία, οι γονείς αποφάσισαν -για καλή τους τύχη- να φυλάξουν τα βλαστικά κύτταρα από το επόμενο μωρό. Το μωρό τελικά ανέπτυξε νευροβλάστωμα, το οποίο αντιμετωπίστηκε επιτυχώς με τη μεταμόσχευση των βλαστικών κυττάρων του ίδιου του μωρού (αυτόλογη μεταμόσχευση).
2001: Δημοσιεύεται η πρώτη μελέτη σχετικά με τη μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων ομφάλιου λώρου σε ενηλίκους, σύμφωνα με την οποία το 90% των μοσχευμάτων έγιναν αποδεκτά από τον πάσχοντα.
2003: Έχουν ήδη πραγματοποιηθεί περισσότερες από 3.000 μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων σε παγκόσμιο επίπεδο, οι περισσότερες απ΄ αυτές τα δύο τελευταία χρόνια.
2004: Η Gesine Koegler και οι συνεργάτες της ανακοινώνουν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Journal of Experimental Medicine ότι στο αίμα του ομφάλιου λώρου υπάρχουν πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα ικανά να μετατραπούν πρακτικά σε οποιοδήποτε άλλο κύτταρο του ανθρώπινου οργανισμού. Το γεγονός αυτό δίνει νέα διάσταση στην έρευνα για τις εφαρμογές του αίματος του ομφάλιου λώρου και δικαιολογεί πλέον την ιδιωτική του φύλαξη για εφαρμογές αναγεννητικής ιατρικής.
2006: Ιδρύεται και λειτουργεί η Biohellenika, ιδιωτική τράπεζα βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου στην Ελλάδα.
2007: Γίνεται η πρώτη επιτυχής αυτόλογη μεταμόσχευση σε παιδί ηλικίας 3 ετών το οποίο εμφάνισε λευχαιμία και είχε φυλάξει τα βλαστοκύτταρά του σε ιδιωτική τράπεζα.
2007: Τα αποτελέσματα ερευνών για την εφαρμογή της χρήσης τους σε ολοένα και περισσότερες ασθένειες καθιστούν τα βλαστικά κύτταρα ανεκτίμητης αξίας βιολογικό υλικό.
Επιστημονικά νέα
Φεβρουάριος 2007: Η επεξεργασία των βλαστοκυττάρων πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν συντομότερα μετά τον τοκετό, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα τους. Αυτό επιβεβαίωσε ερευνητική μελέτη επιστημόνων του ΑΠΘ, η οποία έγινε δεκτή για δημοσίευση στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Transfusion, όργανο της Αμερικανικής Ένωσης Τραπεζών Αίματος. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν μια μείωση που φτάνει το 10% το πρώτο 24ωρο, το 40% το δεύτερο και το 80% το τρίτο 24ωρο. Οι εταιρείες που διαθέτουν εργαστήρια στην Ελλάδα έχουν το πλεονέκτημα της παραλαβής και επεξεργασίας των δειγμάτων εντός 24 ωρών από οποιοδήποτε σημείο της χώρας.
Πηγή: healthierworld.gr
Βλαστικά κύτταρα: Δώρο ζωής για το παιδί