Η εξερεύνηση κατέχει κεντρική θέση, καθώς το βρέφος αρχίζει να κινείται περισσότερο. Συχνά περίεργο, και εν κινήσει, το βρέφος θέλει να εξερευνά τα πάντα γύρω του, για να μάθει τον κόσμο που το περιβάλλει.
Το βρέφος που κινείται αρχίζει να γίνεται πιο τολμηρό, όταν νιώθει ασφάλεια γύρω του. Οι γονείς μπορούν να το βοηθήσουν σε αυτό το στάδιο, ενθαρρύνοντας το, με το να το κοιτάζουν και να του μιλάνε. Κάτω από προσεκτική επίβλεψη τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν το αίσθημα της εμπιστοσύνης και της κοινωνικής ικανότητας. Είναι πολύ βασικό να θυμούνται οι γονείς, ότι σε αυτό το στάδιο τα παιδιά εξασκούν την ανεξαρτησία τους, αλλά χρειάζονται γύρω τους και τους ενήλικες που εμπιστεύονται, ως μια ασφαλή βάση ενθάρρυνσης.
Η κινητικότητα ανοίγει νέους δρόμους για τα βρέφη. Μπορούν πλέον να μετακινηθούν, όπου και προς όποια κατεύθυνση θέλουν, μπουσουλώντας, χρησιμοποιώντας τα χέρια τους για να συρθούν μπροστά, έρποντας, τρεκλίζοντας, παραπατώντας και κάνοντας ασταθή βήματα. Για τα παιδιά σε αυτό το στάδιο, ο κόσμος είναι γεμάτος υπέροχες εμπειρίες, που τους προκαλούν το ενδιαφέρον, την περιέργεια ή την ευχαρίστηση αλλά και μερικές φορές τον πόνο, τη σύγχυση ή/και το φόβο. Η ελευθερία να κινηθούν με ασφάλεια είναι σημαντική για τα βρέφη που ξεκινούν να μπουσουλάνε και να κάνουν τα πρώτα τους βήματα.
Τα βρέφη ενθουσιάζονται με τις καθημερινές δραστηριότητες και τα πράγματα των ενηλίκων γύρω τους. Μιμούνται συνέχεια πχ ότι χτενίζουν μια κούκλα ή χαϊδεύουν στο μάγουλο έναν ενήλικα για να τον παρηγορήσουν, όπως θα έκανε και εκείνος σε παρόμοια περίπτωση. Μιμούνται εκφράσεις του προσώπου που δείχνουν λύπη, θυμό κλπ. Η μίμηση είναι το πρώτο βήμα στο χώρο του συμβολικού παιχνιδιού, με το οποίο τα παιδιά εξασκούνται σε δραστηριότητες που έχουν δει και βιώσει. Σε αυτή την αναπτυξιακή περίοδο τα βρέφη δημιουργούν νοητικές εικόνες για το πως λειτουργούν τα πράγματα και ποια είναι η συμπεριφορά των ενηλίκων, γεγονότα που σύντομα θα αποτελέσουν κομμάτι του πλούσιου ρεπερτορίου του συμβολικού τους παιχνιδιού. Τα παιδιά σε αυτό το στάδιο κάνουν χρήση νέων φυσικών, γνωστικών, κοινωνικών και συναισθηματικών ικανοτήτων για να διακρίνουν τα γνωστά από τα άγνωστα πρόσωπα και ψάχνουν ένα πρόσωπο ή αντικείμενο που δεν είναι στο άμεσο οπτικό τους πεδίο. Παίζουν παιχνίδια, όπως το "κρυφτό", και η ανεύρεση του κρυμμένου αντικειμένου είναι ένας από τους πολλούς τρόπους που το παιδί καταλαβαίνει πως λειτουργεί ο κόσμος γύρω του. Αν και εμφανίζεται με διαφορετικούς βαθμούς έντασης, ανάλογα με το ταμπεραμέντο και τα προσωπικά βιώματα του κάθε παιδιού, σχεδόν όλα τα παιδιά παρουσιάζουν μια περίοδο ανησυχίας για τα άγνωστα άτομα ("φόβος προς τα ξένα πρόσωπα"). Για παράδειγμα, το πρόσωπο ενός κλόουν, του Άγιου-Βασίλη, ενός πυροσβέστη με στολή ή μια μάσκα μπορεί να αποτελεί τρομακτική εμπειρία για ένα παιδί αυτής της ηλικίας, το οποίο ταράζεται, όταν δεν βλέπει κάποιο οικείο πρόσωπο στο περιβάλλον.
Αν και αυτά τα ισχυρά συναισθήματα είναι ενοχλητικά, και στα παιδιά και στους ενήλικες που τα αγαπάνε, αντικατοπτρίζουν την απόκτηση μιας νέας κοινωνικής, συναισθηματικής και γνωστικής θεώρησης των πραγμάτων. Τα βρέφη σε αυτή την ηλικία, αναγνωρίζουν ότι είναι ξεχωριστά όντα. Εκφράζουν το ισχυρό συναισθηματικό τους δέσιμο με τους αγαπημένους τους ενήλικες και έχουν επίγνωση του ότι είναι ευάλωτα, όταν οι δικοί τους δεν είναι μαζί τους. Ένα αγαπημένο αντικείμενο, πχ μια κουβέρτα, ένα κομμάτι παλιό ύφασμα από ένα ρούχο των γονέων, ή να χνουδωτό ζωάκι, μπορεί να βοηθήσει το βρέφος σε αυτή τη σταδιακή προσπάθεια προς την απόκτηση της ανεξαρτησίας.
Το παιχνίδι μπορεί να απορροφήσει τα βρέφη τελείως. Το να ανοίγουν και να κλείνουν, να γεμίζουν και να αδειάζουν, να μαζεύουν και να ρίχνουν, είναι όλες δραστηριότητες που προκαλούν την κινητικότητα των παιδιών, τη δεξιοτεχνία τους, καθώς και τις ιδέες για το τι μπορεί να κάνουν με τα διάφορα αντικείμενα. Η φυσική δραστηριότητα και η μάθηση αλληλοσυνδέονται, καθώς τα βρέφη ανακαλύπτουν, ελέγχουν και διαπιστώνουν ότι τα αντικείμενα μπορεί να μην είναι άμεσα ορατά, αλλά υπάρχουν, άσχετα αν δεν τα βλέπουμε ("μονιμότητα αντικειμένων"), μπορεί να είναι ολόκληρα ή χωρισμένα σε κομματάκια που μπορούν να ξαναγίνουν ένα, και ότι οι ενήλικες θα πιάσουν ένα αντικείμενο που έπεσε κάτω.
Σε αυτή την περίοδο, τα βρέφη αναπτύσσουν τη λεπτή τους κινητικότητα, καθώς πιάνουν, αφήνουν, τραβούν, σπρώχνουν, ή βάζουν στο στόμα τους αντικείμενα. Αναπτύσσουν τους μεγαλύτερους μύες καθώς μπουσουλάνε, κάνουν μικρά βήματα κρατώντας τα έπιπλα, χοροπηδάνε, ανεβαίνουν σε πολυθρόνες ή σκάλες κλπ. Το να μάθουν να κάθονται, χωρίς τη βοήθεια κάποιου, σηματοδοτεί την ετοιμότητα τους να κάνουν πράγματα από μόνα τους (όπως βλέπουν να κάνουν οι ενήλικες και τα μεγαλύτερα παιδιά), πχ να τρώνε μόνα τους ή να παίζουν με διάφορα υλικά.
Μέσα από την εξερεύνηση των αντικειμένων και των σωματικών ικανοτήτων τους, τα βρέφη μαθαίνουν τους στοιχειώδεις κανόνες αιτίας-αποτελέσματος, τη χρήση των αντικειμένων ως εργαλείων για συγκεκριμένους σκοπούς, τη σειραθέτηση, την ταξινόμηση και τις χωρικές σχέσεις. Αρχίζουν να ομαδοποιούν και να συγκρίνουν. Χρησιμοποιούν και μεταχειρίζονται πράγματα για συγκεκριμένους σκοπούς, πχ ένα ποτήρι για να μεταφέρουν νερό κάπου. Το βρέφος που κινείται μαθαίνει να είναι ανεξάρτητο και ταυτόχρονα βρίσκει νέους τρόπους να είναι κοντά σε αυτούς που αγαπάει και εμπιστεύεται για να το προστατέψουν, αν χρειαστεί. Η οπτική επαφή, η συνομιλία και οι χειρονομίες αποκτούν πρόσθετη αξία ως εργαλεία για τη διατήρηση αυτής της σχέσης. Η θερμή και στοργική σχέση με τους ενήλικες που εμπιστεύεται δίνει στο βρέφος την ασφαλή βάση στην οποία θα στηριχτεί για να εξερευνήσει τον γύρω του κόσμο.
Πηγή: Καινοτομίες στην προσχολική εκπαίδευση: Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράμματα.
Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα.
Η ανάπτυξη στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής (2ο μέρος)