Ενδιαφέρον προς τους άλλους
- Εκδηλώνει συμπεριφορά άγχους μπροστά σε άγνωστα πρόσωπα.
- Χαίρεται να εξερευνά αντικείμενα μαζί με άλλους, ως βάση για τη δημιουργία σχέσεων μαζί τους
- Βάζει τους άλλους να κάνουν πράγματα που το ευχαριστούν (να του πιάσουν ένα παιχνίδι, να του διαβάσουν ένα βιβλίο κλπ).
- Δείχνει αρκετό ενδιαφέρον για τους συνομηλίκους του.
- Δείχνει ενδιαφέρον και έντονη προσοχή για τη γλώσσα των ενηλίκων.
- Γνωρίζει το όνομα του.
- Χαμογελάει ή παίζει με τον εαυτό του στον καθρέφτη.
- Χρησιμοποιεί τους μικρούς και μεγάλους μύες του για να εξερευνήσει, όταν αισθάνεται την ασφάλεια της ύπαρξης ενός ενήλικα κοντά του. Συχνά ελέγχει να δει αν είναι παρών ο ενήλικας.
- Καταλαβαίνει πότε έχει την ευκαιρία να κάνει κάτι, έχει όμως περιορισμένη ικανότητα να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του.
- Παρουσιάζει ισχυρή αίσθηση του εαυτού. Κατευθύνει τις πράξεις των άλλων (πχ "Κάθισε εκεί").
- Αναγνωρίζει περισσότερα από ένα μέρη του σώματος.
- Αρχίζει να χρησιμοποιεί τις λέξεις εγώ, εμένα, εσύ.
Κινητικότητα και συντονισμός χεριού-ματιού.
- Κάθεται άνετα στην καρέκλα.
- Ανασηκώνεται και κρατιέται από τα έπιπλα.
- Περπατάει, όταν το κρατούν. Αρχίζει και περπατάει μόνο του.
- Πετάει αντικείμενα.
- Σκαρφαλώνει στις σκάλες.
- Χρησιμοποιεί το μαρκαδόρο και το χαρτί.
- Σκύβει, χοροπηδάει, κάνει μερικά βήματα προς τα πίσω.
Γλωσσική ανάπτυξη/Επικοινωνία.
- Καταλαβαίνει πολύ περισσότερες λέξεις από αυτές που μπορεί να πει.
- Κοιτάζει περίπου είκοσι αντικείμενα, όταν κάποιος τα ονοματίζει.
- Φτιάχνει μακριές προτάσεις με βαβισμό.
- Κουνάει το κεφάλι για να πει "όχι". Λέει μερικές λέξεις καθαρά.
- Κοιτάζει με ενδιαφέρον τα εικονογραφημένα βιβλία και δείχνει τα διάφορα αντικείμενα.
- Χρησιμοποιεί και άλλους ήχους, πέρα από το κλάμα, για να βοηθηθεί.
- Αρχίζει να χρησιμοποιεί τις λέξεις εγώ, εμένα, εσύ.
Χωρο-χρονική συνείδηση.
- Προσπαθεί να χτίσει με τουβλάκια.
- Εάν του κρύψουν ένα παιχνίδι, ενώ βλέπει κάτω από μια από τρεις κουβέρτες, μπορεί να το βρει ψάχνοντας κάτω από τη σωστή κουβέρτα.
- Επιμένει στο ψάξιμο ενός παιχνιδιού που θέλει, ακόμη και αν το παιχνίδι, είναι κρυμμένο κάπου δύσκολα πχ κάτω από ένα μαξιλάρι.
- Όταν κυνηγάει μια μπάλα που κύλησε κάτω από τον καναπέ και βγήκε από την άλλη, θα κάνει τον κύκλο και θα πάει από την άλλη μεριά.
- Όταν ένα παιχνίδι ξεκουρδίζεται, ξέρει να το κουρδίσει για να συνεχίσει.
- Βάζει το πόδι στο παπούτσι του και το χέρι στο μανίκι του ρούχου του.
Δραστηριότητες που έχουν κάποια σκοπιμότητα και χρήση εργαλείων.
- Όταν ένα παιχνίδι ξεκουρδίζεται συνεχίζει να παίζει με αυτό με τα χέρια του.
- Χρησιμοποιεί κάποιο μακρύ ξύλο, ως εργαλείο, για να πιάσει ένα παιχνίδι.
- Όταν ένα "μουσικό κουτί" σταματάει να παίζει ψάχνει να γυρίσει το κλειδί για να παίξει ξανά.
- Παίρνει ένα σκαμνί για να το φτάσει.
- Σπρώχνει μακριά κάτι ή κάποιον που δεν θέλει.
- Γλιστράει ή περπατάει για να πάρει κάτι ή να αποφύγει κάτι που δεν το ευχαριστεί.
- Βάζει το πόδι στο παπούτσι του και το χέρι στο μανίκι του ρούχου του.
- Τρώει μόνο του με τα δάχτυλα (φρούτα, μπισκότα).
- Κρατάει άνετα ένα φλιτζάνι, χωρίς να χύνει πολύ από το περιεχόμενο του.
- Κρατάει άνετα το κουτάλι, όταν τρώει μόνο του.
Έκφραση συναισθημάτων.
- Δείχνει έμπρακτα την αγάπη του για τα οικεία πρόσωπα: τα αγκαλιάζει, τους χαμογελάει, τρέχει προς αυτά, γέρνει πάνω τους κλπ.
- Αισθάνεται το άγχος του αποχωρισμού από τα αγαπημένα πρόσωπα.
- Δείχνει το θυμό του σε πρόσωπα και πράγματα.
- Εκφράζει αρνητικά συναισθήματα.
- Νιώθει υπερηφάνεια και ευχαρίστηση για τα καινούργια κατορθώματα του.
- Έχει έντονα συναισθήματα για τους γονείς του.
- Χαίρεται την κυριαρχία του σε πράγματα και καταστάσεις.
- Δείχνει έντονη αίσθηση του "εγώ".
Πηγή: Καινοτομίες στην προσχολική εκπαίδευση: Αναπτυξιακά κατάλληλες πρακτικές στα προσχολικά προγράμματα.
Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα
Η ανάπτυξη στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής (5ο μέρος)