Γράφει ο δρ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Μ.D., Ph.D, μαιευτήρας - χειρουργός γυναικολόγος, υπεύθυνος του Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών. http://www.reproduction.gr/
Η υπογονιμότητα αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα που πλήττει ένα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό των ζευγαριών της αναπαραγωγικής ηλικίας. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα, 1 στα 7 ζευγάρια αντιμετωπίζει πρόβλημα γονιμότητας, δηλαδή ύστερα από ένα χρόνο τακτικών σεξουαλικών επαφών δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη. Πέρα από τις προκαταλήψεις και τους προβληματισμούς του σύγχρονου ζευγαριού, η υπογονιμότητα προσεγγίζεται πλέον ολιστικά, ενώ μόνο μεμονωμένες πολύ περίπλοκες περιπτώσεις είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
Οταν ένα ζευγάρι αντιμετωπίζει προβλήματα σύλληψης συμβάλλουν και τα δύο μέρη (γυναίκα - άνδρας), ενώ μόλις 20% των περιπτώσεων αποδίδεται σε ανεξήγητα αίτια. Για τον άνδρα, κύρια αίτια υπογονιμότητας αποτελούν η απουσία ή ο μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων, η μειωμένη κινητικότητα, καθώς και η ενδεχόμενη κακή μορφολογία των σπερματοζωαρίων (αζωοσπερμία, ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία). Αντίστοιχα, για τον γυναικείο παράγοντα κύριοι ένοχοι είναι η ενδομητρίωση, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), ανατομικά και λειτουργικά προβλήματα των ωοθηκών και των σαλπίγγων, οι ορμονικές διαταραχές του κύκλου καθώς και η ηλικία της γυναίκας. Στις περισσότερες όμως, ακόμη και στις πιο δύσκολες, περιπτώσεις η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δίνει λύσεις, αυξάνοντας τα ποσοστά εγκυμοσύνης.
Πώς μπορούν οι τεχνικές της εξωσωματικής γονιμοποίησης να βοηθήσουν έναν υπογόνιμο άνδρα ; Η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) χρησιμοποιείται εδώ και καιρό ως θεραπεία υπογονιμότητας σε άνδρες, αλλά δεν είναι ιδιαίτερα επιτυχής όσον αφορά σοβαρά προβλήματα ανδρικής υπογονιμότητας. Στην πλειονότητα των περιστατικών, τα σπερματοζωάρια δεν είναι ικανά να διαπεράσουν το εξωτερικό στρώμα (zona pellucida) του ωαρίου, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η γονιμοποίηση. Για το λόγο αυτό και ανάλογα με το αίτιο της χαμηλής ποιότητας ή ποσότητας παραγόμενου σπέρματος, χρησιμοποιούνται οι τεχνικές της μικρογονιμοποίησης (ICSI), αλλά και η μέθοδος TESE (βιοψία όρχεως). Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας, η βιοψία όρχεως μπορεί να μας καθορίσει αν τα σπερματοζωάρια μπορεί να ληφθούν από τον όρχι. Σε πολλές περιπτώσεις αν τα σπερματοζωάρια δεν είναι ορατά κατά την απλή ανάλυση σπέρματος, μπορούν να περισυλλεγούν από διάφορα μέρη του όρχεως. Η μικροχειρουργική αυτή επέμβαση μπορεί να γίνει μία μέρα πριν από την ωοληψία ή πριν ακόμη αρχίσει τη θεραπεία η γυναίκα και ο ορχικός ιστός να καταψυχθεί. Εάν περισυλλεγούν σπερματικά κύτταρα (σπερματοζωάρια) με τη μέθοδο TESE, χρησιμοποιείται η μέθοδος ICSI για να γονιμοποιηθούν τα ωάρια. Με τη μέθοδο ICSI, ο εξειδικευμένος γιατρός εισάγει ένα μόνο σπερματοζωάριο με τη βοήθεια μιας πολύ λεπτής βελόνας στο ωάριο, διευκολύνοντας έτσι τη διαδικασία γονιμοποίησης.
Η ίδια αυτή τεχνική (ICSI) ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί με σπερματοζωάρια που έχουν αναρροφηθεί από τους όρχεις μέσω λεπτής βελόνας ή βιοψίας. Αυτό συνηθίζεται, για παράδειγμα, σε άντρες που δεν έχουν σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτωση (αζωοσπερμία) -πάθηση που μπορεί να οφείλεται σε ελαττωμένη παραγωγή σπέρματος από τους όρχεις ή σε πρόβλημα στην παροχέτευση σπέρματος λόγω απόφραξης των σπερματικών πόρων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, σπερματοζωάρια για μικρογονιμοποίηση μπορεί να βρεθούν στην επιδιδυμίδα και στους όρχεις και να αναρροφηθούν με λεπτή βελόνα (PESA).
Υπάρχει περίπτωση να μην επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα (σύλληψη) ακόμη και με την εφαρμογή όλων αυτών των μεθόδων; Σε κάθε περίπτωση, ο θεράπων ιατρός εφαρμόζει την πλέον κατάλληλη μέθοδο βάσει του ιστορικού και του προβλήματος που αντιμετωπίζει ο εκάστοτε ασθενής, ξεχωριστά. Στις περιπτώσεις όμως όπου ο σύζυγος έχει σοβαρό πρόβλημα με το σπέρμα του ή αν ακόμη ύστερα από εξέταση σπέρματος και TESE δεν βρεθούν σπερματοζωάρια, τότε είναι δυνατόν να επιτευχθεί γονιμοποιήση από σπέρμα δότη. Το σπέρμα που χρησιμοποιείται σε αυτήν την περίπτωση είναι πάντα κρυοσυντηρημένο για τουλάχιστον 6 μήνες στην τράπεζα σπέρματος έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να εξεταστεί για ηπατίτιδα, HIV κ.λπ. Εάν τελικά γίνει αποδεκτή η χρήση σπέρματος δότη από το ζευγάρι, απαιτείται μια περίοδο προσαρμογής και ψυχολογικής στήριξης και στους δύο συζύγους, ενώ παρέχεται πλέον η δυνατότητα, κατά την επιλογή σπέρματος δότη, να περιέχονται γενετικά χαρακτηριστικά του συζύγου - δηλαδή να έχει παρόμοιο ύψος, χρώμα ματιών, σωματική διάπλαση, όπως επίσης και την ίδια ομάδα αίματος με τον σύζυγο.
Ποια είναι η πλέον διαδεδομένη τεχνική για ένα ζευγάρι που αντιμετωπίζει προβλήματα σύλληψης; Οι επιστημονικές εξελίξεις, πλέον, προσφέρουν στο κάθε ζευγάρι πληθώρα λύσεων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Πριν όμως το ζευγάρι υποβληθεί σε οποιαδήποτε διαδικασία, καλό είναι να συμβουλευθεί εξειδικευμένους επαγγελματίες, καθώς καθοριστικό παράγοντα αποτελεί η σωστή και εμπεριστατωμένη διάγνωση του αιτίου της υπογονιμότητας. Ανάλογα με το αίτιο (ανδρικός ή γυναικείος παράγοντας, συνδυασμός ή ανεξήγητη υπογονιμότητα) κάθε ζευγάρι αντιμετωπίζεται ξεχωριστά και διαμορφώνεται από κοινού η στρατηγική αντιμετώπισης του εκάστοτε προβλήματος. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, είναι απαραίτητο ένα πλήρες ιατρικό ιστορικό και ο κατάλληλος κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος τόσο για τον άνδρα όσο και για τη γυναίκα.
Σε ένα ζευγάρι που έχει προσπαθήσει ήδη χωρίς κάποιο αποτέλεσμα, τι θα συμβουλεύατε; Να προσπαθήσει και πάλι είναι μία κοινότοπη απάντηση που τρέφει την ελπίδα. Πιστεύω ότι ουσιαστικά θα πρέπει να επανεξεταστούν και να αξιολογηθούν όλα τα δεδομένα, όπως η ηλικία του ζευγαριού, η αιτία της υπογονιμότητας, η έκβαση και ο αριθμός των προηγούμενων προσπαθειών, η θεραπευτική διέγερση που είχε ακολουθηθεί, το στάδιο και η ποιότητα των εμβρύων κατά την εμβρυομεταφορά. Για να ολοκληρωθεί πληρέστερα όμως η εικόνα του ζευγαριού είναι απαραίτητη, εκτός από την ιατρική και κλινική προσέγγιση, η ψυχολογική υποστήριξη και η στενή συνεργασία με όλη την ομάδα (ιατροί -εμβρυολόγοι- γενετιστές- συμβουλευτική ομάδα).
Ποια είναι η δική σας εμπειρία σε σχέση με ζευγάρια τα οποία έχουν προσπαθήσει ανεπιτυχώς έστω για μία φορά; Οι εξελίξεις στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγικής είναι συνεχείς και πάντα υπάρχουν καινούργιες εφαρμογές που μπορούν να δώσουν λύση σε κάθε υπογόνιμο ζευγάρι. Η σωστή και εξατομικευμένη προσέγγιση κάθε ζευγαριού μπορεί να κάνει τη διαφορά που θα οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα: την απόκτηση ενός υγιούς παιδιού.
Η υπογονιμότητα είναι φαινόμενο του τρόπου ζωής μας και της έντονης καθημερινότητάς μας ή υπήρχε από πάντα; Είναι αλήθεια ότι ο τρόπος ζωής και διατροφής μας, το άγχος καθώς και άλλοι εξωγενείς παράγοντες (π.χ. κάπνισμα) έχουν σοβαρή επίπτωση στη γονιμότητα ενός ζευγαριού. Αξιοσημείωτο είναι δε ότι οι ανάγκες της σύγχρονης ζωής επιβάλλουν στη γυναίκα να προβεί στη διαδικασία της τεκνοποίησης πολύ αργότερα ηλικιακά σε σχέση με άλλες δεκαετίες, γεγονός που εντείνει το πρόβλημα. Τα ποσοστά επιτυχίας μιας προσπάθειας εξωσωματικής, δηλαδή, μειώνονται ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας; Διεθνώς τα ποσοστά επιτυχίας μιας προσπάθειας εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι γύρω στο 37-40%. Εντούτοις, αυτό το ποσοστό διαφέρει πολύ ανάλογα με την αιτία της υπογονιμότητας (ανδρικός ή γυναικείος παράγοντας) αλλά και με την ηλικία της γυναίκας. Τα ποσοστά μειώνονται δραματικά μετά την ηλικία των 40 ετών και φτάνει στο 12 με 15% ανά προσπάθεια.
ΠΗΓΗ www.enet.gr
Εξωσωματική Η απάντηση στην υπογονιμότητα