Δεν χρειάζεται να περιμένετε μέχρι να πιάσει το παιδί σας δουλειά για να καταλάβει πως βγαίνουν τα χρήματα. Ιδού ένας οδηγός απλών και αναγκαίων μαθημάτων παιδικής οικονομίας!
Παίξτε με τα κέρματα.
Ένα τρίχρονο παιδί δεν μπορεί να καταλάβει τη διαφορά της αξίας διαφορετικών νομισμάτων. Δώστε του λοιπόν μερικά κέρματα-κάνοντας του σαφές ότι απαγορεύεται να τα βάλει στο στόμα του!-, εξηγήστε του ποια είναι η αξία που έχει το καθένα από αυτά και βοηθήστε το να μάθει να τα αναγνωρίζει από το χρώμα και το μέγεθος τους. Στη συνέχεια κρύψτε τα νομίσματα σε διάφορα σημεία του σπιτιού και παίξτε το παιχνίδι του "κρυμμένου θησαυρού". Όταν βρει τα νομίσματα ζητήστε του να τα αναγνωρίσει και βάλτε τα στον κουμπαρά του. Το συγκεκριμένο παιχνίδι βοηθάει τα παιδιά να πάρουν μια πρώτη γεύση από τα αριθμητικά μεγέθη, να μάθουν να μετρούν και να τα ξεχωρίζουν. Εξίσου αποτελεσματικό είναι να του επιτρέψετε περίπου στην ηλικία των 3 χρόνων να έρχεται σε επαφή με τα κέρματα κι εκτός σπιτιού πληρώνοντας για τη σοκολάτα του ή βάζοντας κέρματα στο μηχάνημα έκδοσης εισιτηρίων του μετρό ή του τραμ.
Πάρτε το μαζί σας για ψώνια.
Από την ηλικία των 4-5 ετών αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τη σχέση χρήματος-αγοράς, ότι δηλαδή για να αγοράσει κανείς κάτι πρέπει να δώσει χρήματα καιότι κάποια πράγματα κοστίζουν περισσότερο ενώ κάποια άλλα λιγότερο. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να εμπεδώσουν ότι δεν μπορούν να έχουν ό, τι επιθυμούν. Πριν ξεκινήσετε, λοιπόν, για να το super market φτιάξτε μια λίστα με τα προϊόντα που χρειάζεστε ζητώντας και τη συμβολή του παιδιού. Φτάνοντας στο κατάστημα ελέγξτε τις τιμές και επισημάνετε ποια προϊόντα βρίσκονται σε προσφορά (είναι ένα καλό παράδειγμα για να του δείξετε ότι σκέφτεστε πριν αγοράσετε) και συναποφασίστε μέσα από διάλογο για τη χρησιμότητα ή΄μη το προϊόντος που σας άρεσε αλλά βρίσκεται εκτός λίστας. Αν βρεθείτε στον πειρασμό να κάνετε μια αγορά σε ακατάλληλη στιγμή πείτε "μου αρέσει αυτό το πουλόβερ, αλλά δεν το χρειάζομαι" και αφήστε το. Η κίνηση σας αυτή βοηθάει το παιδί να μάθει να λέει "όχι" όταν αργότερα γίνει και το ίδιο καταναλωτής.
Δώστε του χαρτζιλίκι.
Για να μάθει το παιδί να διαχειρίζεται έξυπνα το χρήμα πρέπει να του δοθεί η ευκαιρία να έχει το δικό του. Σίγουρα η κατάλληλη στιγμή για να δοθεί το πρώτο χαρτζιλίκι διαφέρει από παιδί σε παιδί. Ήδη όμως από τον τρίτο χρόνο της ζωής του, που αρχίζει να απαιτεί πράγματα, οφείλετει να το εξοικειώσετε με την έννοια του χρήματος. Ας δούμε τώρα τα πιο συνηθισμένα χαρακτηριστικά της σχέσης που αναπτύσσει ένα παιδί με το χρήμα ανάλογα με την ηλικία, για να προσανατολιστείτε στο πότε θα του δώσετε χαρτζιλίκι, πόσο θα του δώσετε και με ποιο τρόπο μπορείτε να το μάθετε να το ξοδεύει.
Από τα 4-5 χρόνια.
Αρχίζει να παίρνει μια πρώτη γεύση από τα αριθμητικά μεγέθη κι είναι η κατάλληλη στιγμή για να κρατήσει στα χέρια του ή και να φυλάξει ακόμη κάποια λίγα νομίσματα. Ο δικός σας ρόλος είναι καθοριστικός. Του δίνετε την άδεια πότε μπορεί να ξοδεύει και του υποδεικνύετε πως να αποταμιεύει τα μεγαλύτερα ποσά που παίρνει, για παράδειγμα από τον παππού και τη γιαγιά, δελεάζοντας το με μια αγορά που μπορεί να κάνει τις γιορτές.
Από τα 6-7 χρόνια.
Έχει αρχίσει να καταλαβαίνει ότι κάποια πράγματα κοστίζουν περισσότερο από κάποια άλλα, οπότε μπορεί να κάνει τη σύγκριση. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να αρχίσετε να του δίνετε ένα συγκεκριμένο ποσό που θα είναι αποκλειστικά δικό του (σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες της καθημερινότητας του), το οποίο αν ξοδέψει νωρίτερα, θα πρέπει να περιμένει για το επόμενο! Προσοχή! Μην του το αντικαταστήσετε αλλά μην του ασκήσετε και κριτική για τον τρόπο που το έχει διαχειριστεί. Αν αγοράσει το πρώτο φτηνό αντικείμενο που θα του... γυαλίσει, αυτομάτως θα συνειδητοποιήσει ότι τα χρήματα εξαφανίστηκαν. Ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να το ενθαρρύνετε να κάνει οικονομία είναι να χρησιμοποιήσετε ένα διάφανο κουμπαρά στον οποίο επάνω θα έχετε κολλήσει τη φωτογραφία ενός αντικειμένου μεγαλύτερης αξίας που επιθυμεί, για παράδειγμα ενός ποδηλάτου.
Στα 8-9 χρόνια.
Το παιδί έχει μάθει να υπολογίζει, να παίρνει ρέστα κλπ. Αυτό που απομένει να μάθει είναι πως να ιεραρχεί τις επιθυμίες του. Μερικοί γονείς συνδέουν σε αυτή την ηλικία το χαρτζιλίκι, με τις υποχρεώσεις του παιδιού στο σπίτι (πχ την τακτοποίηση του δωματίου του, το στρώσιμο του τραπεζιού) ή την επιβράβευση για τις καλές επιδόσεις του στα μαθήματα. Λάθος! Το παιδί πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι έχει υποχρεώσεις όπως και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Διαφορετικά θα του δημιουργήσετε την εντύπωση ότι όλα έχουν μια τιμή και ότι το χρήμα αποζημιώνει τα πάντα.
Μετά τα 9 χρόνια.
Μπορεί πλέον να παίρνει από εσάς ένα σταθερό ποσό, σε τακτό χρονικό διάστημα, που έχετε συμφωνήσει (όσο μεγαλώνει, το επαναδιαπραγματεύεστε). Σε κάθε περίπτωση το χαρτζιλίκι δεν θα πρέπει να είναι υπερβολικά μικρό σε σύγκριση με αυτό των συνομιλήκων του, αλλά ούτε και να ξεπερνά κατά πολύ τις ανάγκες του, γιατί τότε κρύβεται ο κίνδυνος να το χρησιμοποιήσει για να επιδειχθεί στους φίλους του. Επίσης, θα πρέπει το χαρτζιλίκι να του επιτρέπει να κάνει μια μικρή αποταμίευση και να ικανοποιεί ρεαλιστικά τις επιθυμίες του. Αυτό που έχετε να κάνετε εσείς είναι βασικά να παραμένετε σταθεροί στο συμφωνημένο ποσό, ακόμη κι αν συμβεί να το ξοδέψει ακριβώς την ίδια μέρα που το πήρε σε πράγματα που δεν του είναι απαραίτητα. Την επόμενη φορά, αφού το συζητήσετε, θα είναι πιο προσεκτικό και θα μάθει να επιλέγει και να προγραμματίζει καλύτερα τις αγορές του. Αυτό προϋποθέτει ότι:
1. Έχετε ενημερώσει το παιδί σας για την οικονομική κατάσταση της οικογένειας και του έχετε περάσει τα σωστά μηνύματα σχετικά με τις έννοιες "ακριβό-φτηνό", "πλούσιος-φτωχός". Μην κάνετε σύγκριση με άλλες οικογένειες που έχουν περισσότερα χρήματα από εσάς.
2. Το έχετε αποτρέψει-με το δικό σας τρόπο-από τον υπερκαταναλωτισμό.
Απομυθοποιήστε τα ΑΤΜ.
Σας είδε να "σηκώνετε" χρήματα από το ΑΤΜ και υπέθεσε ότι.... μπορεί να κάνει το ίδιο ανά πάσα στιγμή. Το πεντάχρονο δεν μπορεί να έχει ιδέα πως τα χρήματα βρέθηκαν εκεί! Εξηγήστε του τη λειτουργία αυτής της υπηρεσίας των τραπεζών με απλό τρόπο, όπως: "Η τράπεζα είναι σαν ένας μεγάλος κουμπαράς, όπου η μαμά και ο μπαμπάς βάζουν χρήματα κάθε φορά που πληρώνονται. Όταν χρειαζόμαστε λοιπόν χρήματα, βγάζουμε από τον κουμπαρά, αλλά φροντίζουμε να είμαστε σίγουροι ότι ο μεγάλος κουμπαράς δεν αδειάζει ποτέ". Το ίδιο μπορείτε να κάνετε και με την πιστωτική κάρτα. Να του εξηγήσετε δηλαδή ότι μπορείτε να τη χρησιμοποιείτε αντί χρημάτων, αλλά πολύ σύντομα θα κληθείτε να πληρώσετε με πραγματικά χαρτιά.
Σκεφτείτε τους γύρω σας.
Είναι αναπόφευκτο στις μέρες μας τα παιδιά να διακατέχονται από το αίσθημα του καταναλωτισμού, αφού καθημερινά βομβαρδίζονται από δεκάδες μηνύματα που διαφημίζουν λιχουδιές, παιχνίδια κλπ. Καλλιεργήστε στο παιδί σας το άισθημα της γενναιοδωρίας και με αυτό τον τρόπο θα μάθει να εκτιμάει αυτά που έχει. Εξηγήστε του ότι θα αγοράσει το παιχνίδι που τόσο επιθυμεί, αλλά θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στα παλιά του παιχνίδια ποια θα δώσει σε ένα ίδρυμα, όπου μεγαλώνουν φτωχά παιδιά. Μιλήστε του για τη φτώχεια που μαστίζει εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο. Θα πάρει το μήνυμα!
Πως να μάθει για το χρήμα μέσα από το παιχνίδι.
Αν είναι 3-4 χρόνων: Τοποθετήστε στο τραπέζι νομίσματα διαφορετικής αξίας (10, 20, 50 λεπτά, 1, 2 ευρώ) και βάλτε ακριβώς τα ίδια και σε μια χαρτοσακούλα. Στη συνέχεια, βγάλτε από τη σακούλα ένα-ένα τα νομίσματα και αφού τα ονομάσετε (πχ είναι 10 λεπτά) ταιριάξτε τα με τα αντίστοιχης αξίας που βρίσκονται στο τραπέζι. Αφήστε το παιδί να κάνει το ίδιο μέχρι να αδειάσει η χαρτοσακούλα.
Τι θα μάθει; Πως να αναγνωρίζει τα κέρματα.
Αν είναι 4-5 χρόνων: Δώστε στο παιδί 1 ευρώ και στη συνέχεια πουλήστε του κομμάτια από κάποιο προϊόν (για παράδειγμα φέτες μήλου, μπουκίτσες κοτόπουλου). Εξηγήστε του ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει το κέρμα του 1 ευρώ για να αγοράσει δέκα κομμάτια μήλου, ξοδεύοντας έτσι όλα του τα λεφτά ή για να αγοράσει τρία κομμάτια μήλου και να πάρει ρέστα (70 λεπτά) που θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει για μια άλλη αγορά.
Τι θα μάθει; Ότι όλα τα νομίσματα δεν έχουν την ίδια αξία.
Αν είναι 5-6 χρόνων: Βάλτε ετικέτες με τιμές σε κάποια είδη που υπάρχουν μέσα στο σπίτι (20 λεπτά για μια ξύστρα, 50 λεπτά για ένα πακέτο μαρκαδόρους, 1 ευρώ για ένα αυτοκινητάκι, 3 ευρώ για μια μπάλα, 4 ευρώ για μια κουκλα κλπ) Στη συνέχεια, δώστε στο παιδί σας 5 κέρματα του 1 ευρώ και αφήστε το να επιλέξει τι θα ήθελε να αγοράσει απ' όλα αυτά τα αντικείμενα.
Τι θα μάθει; Εκπαιδεύεται να γίνει ένας έξυπνος καταναλωτής, δηλαδή να αποφασίζει τι είναι σημαντικό και προέχει, όταν χρειάζεται να μοιράσει τα χρήματα ανάμεσα σε πολλές αγορές ή όταν χρειάζεται να θυσιάσει κάποιες από τις επιθυμίες του.
Συμβουλές.
- Μη χρησιμοποιείτε τα υλικά αγαθά ως υποκατάστατο της παρουσίας σας στο σπίτι με φράσεις όπως "πρέπει να φύγω γρήγορα, να πάρε χρήματα και αγόρασε μια σοκολάτα"
- Μην τιμωρείτε το παιδί στερώντας του το χαρτζιλίκι του, σε καμιά περίπτωση δεν είναι μέσο τιμωρίας.
- Μην επιβραβεύσετε το παιδί με χρήματα όταν φέρνει σε πέρας τις υποχρέωσεις του στο σπίτι ή τα καταφέρνει με τα σχολικά μαθήματα. Παροτρύνετε το μεγαλύτερο παιδί να κερδίσει το χαρτζιλίκι του κάνοντας δουλειές που είναι εκτός των υποχρεώσεων του.
- Να το συμβουλεύετε να μην παίρνει όλο το χαρτζιλίκι του. Έτσι θα μάθει να οριοθετεί τις ανάγκες του και να σκέφτεται πριν αγοράσει οτιδήποτε.
- Μην του προσφέρετε υπερβολικά ποσά, θεωρώντας ότι έτσι αναπληρώνετε τις στερήσεις που βιώσατε εσείς ως παιδί. Αυτό μπορεί να ανακουφίζει εσάς δεν βοηθάει όμως το παιδί να μάθει να εκτιμάει και να προσπαθεί.
Τα λεφτά δεν φυτρώνουν στα δέντρα