Ιουλιέτα Λαούρη, Παιδοψυχίατρος, 24/01/2003
Και ξαφνικά το παιδί σας αισθάνεται ότι όλα γύρω του αλλάζουν. Ένας μικρός νέος..εισβολέας κλέβει όλη την προσοχή και την αγάπη σας. Τώρα πια ή μαμά, η δική του μαμά, δεν μπορεί να παίξει μαζί του γιατί πρέπει να θηλάσει και ο μπαμπάς δεν μπορεί να του διαβάσει το παραμύθι γιατί πρέπει να νανουρίσει το μωρό. Ναι, το παιδί σας ζηλεύει το μικρό του αδερφάκι! Η μητρότητα χτύπησε για δεύτερη φορά την πόρτα σας. Ο ενθουσιασμός σας για τον ερχομό του νέου παιδιού είναι μεγάλος, μόνο που κάποιος μέσα στο σπίτι δεν μοιράζεται τη χαρά σας….Πρόκειται για το πρώτο σας παιδί, που ξαφνικά χάνει την αποκλειστικά που διατηρούσε έως τώρα. Μέχρι πρότινος ήξερε ότι είχε δύο γονείς και ξαφνικά νοιώθει ότι έχει «μισή» μαμά και «μισό» μπαμπά. Ακόμα και η γιαγιά, οι συγγενείς και οι φίλοι δεν δείχνουν πια το ίδιο ενδιαφέρον για το πρωτότοκο παιδί σας. Το μωρό έχει κλέψει όλη την προσοχή και το παιδί σας αισθάνεται μόνο, παραμελημένο και φοβάται για το μέλλον, που δεν διαγράφεται και τόσο…αίσιο. Θα πρέπει πλέον να μοιράζεται τα παιχνίδια του, το χώρο του, το χρόνο αλλά και το ενδιαφέρον των δικών του ανθρώπων. Πως μπορεί να πάρει πίσω όσα του ανήκουν; Πως πρέπει να αντιδράσει; Πως μπορεί να αντιμετωπίσει αυτό τον τόσο αξιαγάπητο «εχθρό»;
Ο καθορισμός των ρόλων
Η ψυχολογία αναφέρεται συχνά στον εγωκεντρισμό της παιδικής προσχολικής ηλικίας. Τα παιδιά δηλαδή έχουν στο επίκεντρο της σκέψης του στον εαυτό τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι εγωιστές ή μη κοινωνικά όντα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα παιδιά αυτής της ηλικίας αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν οτιδήποτε ξεφεύγει από τη σφαίρα των άμεσων εμπειριών ή αντιλήψεων τους. Τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας έχουν μια ιδιότυπη αντίληψη γύρω από την ιεραρχία της οικογένειας και συνηθίζουν να κρατούν μια επίμονη στάση απέναντι στους κανόνες αυτές της ιεραρχίας. Οι απαράβατοι αυτοί κανόνες που αφορούν , για παράδειγμα , στο ποιος είναι ο μεγαλύτερος και ποιος είναι ο ρόλος του καθένα στην οικογένεια θα πρέπει να είναι σταθεροί, αφού αποτελούν απαραίτητο εφόδιο για τη λειτουργία του παιδιού τόσο στη οικογένεια όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Ο καθορισμός των ρόλων για κάθε μέλος της οικογένειας, αλλά και ο επαναπροσδιορισμός τους όποτε αλλάζουν τα δεδομένα είναι πολύ σημαντική υπόθεση. Μην ξεχνάτε ότι τα πρώτα παιδιά γεννιούνται και μεγαλώνουν μόνα τους μαζί με τους γονείς τους απολαμβάνοντας αποκλειστικά όλη τη φροντίδα και το ενδιαφέρον τους, ενώ τα δεύτερα παιδιά έρχονται σε μια ήδη διαμορφωμένη οικογένεια. Αυτό σημαίνει ότι οι ρολόι αλλάζουν και το πρώτο παιδί σας χρειάζεται χρόνο για να δεχτεί την έλευση του νέου μέλους όσο και για να μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και στην αλλαγή του προγράμματος στην οικογένεια.
Μπροστά στα νέα δεδομένα
Δεν είναι εύκολο για ένα παιδί να δεχτεί αβασάνιστα τον ερχομό ενός νέου μωρού, ειδικά όταν βρίσκεται σε ηλικία που δεν μπορεί ακόμα να κατανοήσει ότι η αγάπη και η προσοχή των γονιών του δεν μειώνεται, απλώς μοιράζεται. Το παιδί νοιώθει ζήλια, αυτή με τη σειρά της ενέχει θυμό και ο θυμός επιθετικότητα και εκδίκηση. Και μπορεί οι ενήλικες να έχουν αυτοσυγκράτηση ή να έχουν την δυνατότητα να εκτονώσουν δημιουργικά και ανώδυνα το θυμό τους, με τα παιδιά όμως καθηλώνονται στη ζήλια και στο θυμό χωρίς να μπορούν να αξιολογήσουν το κόστος των συναισθημάτων αυτών.
Πως εκφράζουν τη ζήλια τους
Πως θα καταλάβετε ότι το παιδί σας ζηλεύει το μικρό του αδερφάκι; Συνήθως η συμπεριφορά του αλλάζει ξαφνικά και είτε στρέφεται εναντίον του εαυτού του είτε εναντίον των άλλων μελών της οικογένειας και του οικείου περιβάλλοντος. Αν και οι ενδείξεις της ζήλιας διαφέρουν από παιδί σε παιδί, οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις είναι οι ακόλουθες:
·Γίνεται επιθετικό απέναντι στο αδερφάκι του ή ακόμα και σε σας, πολλές φορές χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Βρίσκοντας παράλογες και ασήμαντες δικαιολογίες δείχνει τον εκνευρισμό του, χτυπάει, βρίζει, τραβάει τα μαλλιά των άλλων και δαγκώνει.
·Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί και υιοθετεί αντικοινωνική συμπεριφορά. Αρνείται πεισματικά να πάει στο σχολείο, να συμμετάσχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις και εξόδους.
·Αρνείται πεισματικά να φαει, δείχνει ανόρεκτο αποκτά ιδιοτροπίες και καπρίτσια στο φαγητό και αδυνατίζει. ·Παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο του. Αρνείται ή δυσκολεύεται να κοιμηθεί, ξυπνάει στη μέση της νύχτας, απαιτεί να κοιμηθεί στο δωμάτιο σας ή λερώνει το κρεβατάκι του.
·Λερώνει το βρακάκι του ακόμα και στη διάρκεια της ημέρας, μιλάει και κλαιει σαν μωρό, γενικότερα υιοθετεί συμπεριφορά μικρότερου παιδιού.
·Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιάσει στον εαυτό του ή ακόμη και να αρρωστήσει, δηλαδή να γίνει ξαφνικά φιλάσθενο.
Αντιμετωπίστε τη ζήλια
·Ζητήστε του να σας εξηγήσει τι ακριβώς νιώθει και συζητήστε μαζί του.
·Μην μειώνετε το παιδί σας και προσπαθήστε να κατανοήσετε τα συναισθήματα του. Το μικρό σας εκφράζει αυτά που νιώθει κι ακόμη και αν τα θεωρείτε παράλογα, θα πρέπει να τα σεβαστείτε.
·Ρωτήστε το τι θέλει και ικανοποιήστε τις επιθυμίες του όσο αυτές είναι στο πλαίσιο της λογικής. Σε καμιά περίπτωση όμως μην επιχειρήσετε να το δωροδοκήσετε ικανοποιώντας κάθε παράλογη απαίτηση του. ·Ενθαρρύνετε το να αισθανθεί φιλικά και θετικά απέναντι στο αδερφάκι του. Εξηγήστε του ότι τώρα θα έχει παρέα και θα αποκτήσει έναν καλό φίλο και να παίζει και να συζητάει.
·Προτρέψετε το να αναλάβει ευθύνες – αν φυσικά το επιτρέπει η ηλικία του – απέναντι στο αδερφάκι του. Ζητήστε του να το προσέξει, να το ταΐσει, να παίξει μαζί του και να το καθησυχάσει όταν κλαιει. Τα παιδιά χαίρονται όταν του συμπεριφέρονται σαν ενήλικες.
·Εξηγήστε του ότι οι ανάγκες του μωρού τον πρώτο καιρό είναι μεγάλες και ότι την ίδια προσοχή δίνατε και σ’ αυτό όταν ήταν μωρό.
·Δώστε του να καταλάβει ότι η αγάπη σας γι’ αυτό δεν είναι λιγότερη, ότι μπορείτε να αγαπάτε και τα δύο εξίσου και ότι πάντα θα είναι κάτι ξεχωριστό για σας.
·Δείξτε του έμπρακτα την αγάπη σας και δώστε την προσοχή που τόσο έχει ανάγκη. Μπορεί το νέο σας μωρό να χρειάζεται περισσότερο τη φροντίδα σας, όμως και οι ανάγκες του πρώτου σας παιδιού είναι αυξημένες, ίσως τώρα είναι πολύ περισσότερο.
·Μην ξεχνάτε να του υπενθυμίζετε όσο πιο συχνά μπορείτε πόσο σημαντική θέση έχει στην καρδιά σας.
·Να θυμάστε ότι όλα τα παιδιά θέλουν να δείχνουν ότι είναι δυνατά και πιο ικανά από τα άλλα. Ενθαρρύνεται το παιδί σας να μάθει να αντιμετωπίζει τους άλλους ισότιμα και δίκαια και όχι να επιδιώκει να τους κατατροπώσει...
Πηγή: paidiatros.com
Ζήλεια